21
T Ạ I S A O M Ấ T N Ư Ớ C T H Ờ I T Ự Đ Ứ C ?
- Các phần tử người Cochinchinois phạm tội hay bị nghi ngờ
can án sẽ bị trục xuất ra khỏi Hội An, cũng như các người Pháp
trốn lánh sẽ được giao trả cho Bộ chỉ huy Hội An, hay Pulo-Condor
(Côn Sơn).
Điều cam kết riêng biệt của Giám mục Bá Đa Lộc ký vào ngày
28.11.1787 tại Versailles là:
... “Cho dù trong các điều khoản trong hiệp ước không có ấn
định về các phí tổn của vua Pháp cho các chiến dịch trên cảng
Hội An, đảo Pulo-Condor (Côn Sơn), cùng như trên lãnh thổ
nước Cochinchine, Giám mục Bá Đa Lộc cam kết rằng vua nước
Cochinchine sẽ trang trải tất cả mọi phí tổn, bằng nguyên vật liệu,
hay bằng tiền, tùy theo sự tiến triển của mọi việc, những phí tổn
đầu tiên cho vấn đề bảo đảm an ninh, và sức khỏe, như xây thành
lũy, xây doanh trại, bệnh viện, cửa hàng, cơ sở quân sự, nơi cư ngụ
cho sĩ quan chỉ huy.”
Các thất lợi của hiệp ước Versailles cho chúa Nguyễn Phúc Ánh
quá rõ ràng: mất đất, mất chủ quyền, lại còn phải trang trải mọi
phí tổn cho nước mang tiếng đi “giúp” mình, để đổi lấy một nhúm
quân và bốn chiến thuyền, một cái giá quá đắt!
Giám mục Bá Đa Lộc không có kinh nghiệm và bản lãnh lắt
léo của các nhà ngoại giao, quân sự chuyên nghiệp của triều
đình vua Louis, có thể do quá sốt sắng, nóng ruột muốn tiếp
viện cho Nguyễn Phúc Ánh, vì ông cùng hoàng tử Cảnh rời khỏi
Cochinchine đã lâu rồi, nên ông ký, nhưng có thể chính ông cũng
ngạc nhiên vì những điều kiện gay gắt của triều đình Louis XVI.
Lý do thứ hai, tại sao nhà Nguyễn không cần phải thi hành
hiệp ước Versailles 1787 là: triều đình vua Louis XVI không hề
