270
D Ấ U X Ư A
Dưới đề tựa “Qualités et défauts des Annamites” trong cuốn
sách
Les Annamites, (Challamel, 1906) tướng thực dân E. Diguet
viết những dòng khinh khi miệt thị như sau:
“... Để có được một huân chương, một mảnh bằng với con dấu
đỏ, một chức quan tước huênh hoang, một địa vị làm cho chúng
trở thành ngôi sao, chúng sẽ sẵn sàng phát huy cống hiến tất cả
mọi tiềm lực và sức kiên trì dai dẳng trong nhiều tháng, nhiều
năm. Vậy thì chúng ta có gì đâu phải than van? Cái khuyết điểm
đó của bọn bị bảo hộ giao trong tay chúng ta một công cụ đô hộ
tuyệt vời...”
Trong bài “Chiến thuật của quân cướp”
(La tactique des pirates)
với câu nhập đề
“Mọi người quân nhân đã từng chiến đấu ở Việt
Nam đều công nhận các chiến thuật đã được quân cướp sử dụng
từ năm...1891” đăng trong tờ La Revue des Deux Mondes ngày 15
tháng 11 năm 1891, một tác giả vô danh đã có những nhận định
để diễn tả các căn cứ kháng chiến thời Đề Thám như sau:
“... Mỗi một băng cướp xây dựng căn cứ để tàng trữ thuốc
phiện, đạn dược, thực phẩm, kho sản xuất đạn, sửa chữa súng
ống, cho đàn bà ẩn náu, nuôi gia cầm súc vật, tóm lại, mọi
phương tiện để sống và chiến đấu cần thiết trong một phần đất
hiểm trở, khó khăn nhất, hầu như bất khả xâm phạm. Thí dụ như
những căn cứ ở Kẻ Thượng, phía bắc của Chợ Mới, hay là ở Núi
Bà Do*; căn cứ cũ của Cai-Kin* (Cai Kinh) trong núi Đồng Nai, hay
căn cứ mới của băng Yên Thế, về phía Bắc của Hu-Thué
1
(Hữu
Nhuế), vân vân.”
1 Nguyên lỗi chính tả của người viết.
