31
T Ạ I S A O M Ấ T N Ư Ớ C T H Ờ I T Ự Đ Ứ C ?
Trong một buổi họp ngày 12 tháng sáu năm 1788 tại Pondichéry,
Bá tước Conway chính thức bác bỏ vấn đề Cochinchine một cách
vĩnh viễn (sans appel). Một biên bản quyết định của Bá tước
Conway được gởi về bộ trưởng (Bá tước de Montmorin).
Rút cục, cả hai, Giám mục Bá Đa Lộc và Bá tước Conway đều
phải yêu cầu triều đình xác định quyết định cuối cùng.
Triều đình Versailles nhận được thư khiếu nại khẩn cấp của cả
đôi bên. Trong buổi họp của cơ quan cố vấn quốc gia, chủ tọa bởi
vua Louis XVI, vào ngày 4 tháng 10 năm 1788, Đại tướng de la
Luzerne trình đọc bức thư của Bá tước Conway, rồi viết vào bên lề
lá thư, ghi chú quyết định của vua:
“Nhà vua thấy thái độ của Conway rất mực phù hợp với các
mệnh lệnh mà ông ta đã nhận được, cũng như các mệnh lệnh đã
được gởi đến.”
(“Le roi a trouvé la conduite de Conway très conforme aux
ordres qu‘il a reçus, et à ceux qui ont lui été envoyés”)
Biên bản ngày 16 tháng mười một 1788 của đại tướng de la
Luzerne xác định và giải thích thêm quyết định cuối cùng của
triều đình Louis XVI về hiệp ước Versailles 1787: bãi bỏ.
Nhìn lại lịch sử, đây là thời điểm chỉ có chín tháng trước khi
cuộc cách mạng dân chủ Pháp 1789 bùng nổ, tình hình dân chúng
chán ghét triều đình vua Louis XVI đang dần dần lên cao điểm,
cho nên tôi có thể hiểu được quyết định dè dặt của Bá tước de
Montmorin, thông qua sự phê chuẩn của vua Louis XVI.
Bá tước de Montmorin không thể tuyên bố với dân chúng rằng
nước Pháp sẽ bắt đầu một cuộc tham gia quân sự mới, ở một miền
đất mới, qua sự trung gian của Giám mục Bá Đa Lộc.
