37
T Ạ I S A O M Ấ T N Ư Ớ C T H Ờ I T Ự Đ Ứ C ?
Điều tám ấn định vua Annam (Tự Đức) phải bồi thường cho hai
nước Pháp và Tây Ban Nha một kinh phí chiến tranh là bốn triệu
đô la (thời ấy gọi một đô la là một nguyên), giao cho người đại
diện của hoàng đế nước Pháp tại Saigon. Số bồi thường này được
trừ đi 100.000 ngân phiếu đã nhận. Giá một đô la được ấn định
tương đương với 72/100 một quan tiền vàng.
Điều chín ấn định triều đình Annam có bổn phận theo đuổi,
bắt giữ và giao trả những bọn cướp, bọn phá hoại trên đất Pháp
(ý chỉ ba tỉnh Biên Hòa, Gia Định, Định Tường) rồi rút lui về vùng
Annam. Chính quyền Pháp cũng sẽ giao trả các bọn ăn cướp, phá
hoại bắt được trên đất Pháp.
Điều mười cho phép dân chúng ba tỉnh lân cận Vĩnh Long,
An Giang, Hà Tiên được tự do buôn bán trong ba tỉnh của nước
Pháp (Biên Hòa, Gia Định, Định Tường), nhưng triều đình Annam
không được vận chuyển vũ khí, quân đội và lương thực trong ba
tỉnh này, chỉ được dùng đường biển. Nếu triều đình Annam muốn
sử dụng Mỹ Tho (Cửa Tiểu) để đến Cambốt thì phải xin giấy phép
thông hành của chính quyền Pháp.
Điều mười một ấn định quân Pháp tiếp tục đóng chiếm thành
Vĩnh Long cho đến khi các quân “phản loạn” trong hai tỉnh Gia
Định và Định Tường bị đánh dẹp và giao trả cho triều đình Annam.
Điều mười hai ấn định hiệp ước có hiệu lực ngay sau khi ký bởi
các đại diện triều đình. Văn bản phê chuẩn, sau khi được các hoàng
đế duyệt y, sẽ được trao đổi tại kinh đô của vương quốc Annam.
Đọc bản chính của cái gọi là hiệp ước hay hòa ước hòa bình
và hữu nghị này tôi buồn vô hạn. Làm sao những người yêu nước
