38
D Ấ U X Ư A
muốn giữ nước có thể chống cự lâu dài và thành công đối với quân
triều đình và quân Pháp!
Biên Hòa, Gia Định, Định Tường đã trở thành “đất” Pháp kể
từ năm 1862, các yêu sách của Pháp từ thời Gia Long-Bá Đa Lộc
đến nay không được thỏa mãn, thì họ đã đạt được mục đích sau
một khoảng cách thời gian là bảy mươi lăm năm, tính từ sự kiện
năm 1787 trở đi. Chỉ trong vòng chưa đầy bốn năm (1858-1862)
và không cần tốn kém nhiều sức lực, quân Pháp bắt đầu đặt nền
móng đô hộ tại miền Nam. Sự nhục nhã tăng lên gấp đôi khi
triều đình Tự Đức còn phải bồi thường kinh phí chiến tranh cho
kẻ xâm lăng.
Các sự kiện quân sự đưa tới cái gọi là hòa ước Nhâm Tuất là
như sau (tóm tắt):
Năm Mậu Ngọ, ngày 01.09.1858 (năm Tự Đức thứ 11) tướng
Pháp là Rigault de Genouilly đem hơn 3.000 quân Pháp và Tây Ban
Nha trên chiến thuyền vào cửa Đà Nẵng, bắn phá các đồn lũy, hạ
thành An Hải và thành Tôn Hải.
Quan quân của Đào Trí và tổng đốc Nam Nghĩa Trần Hoằng ra
đến nơi thì hai thành đã bị Pháp chiếm. Vua Tự Đức sai Nguyễn Tri
Phương, Chu Phúc Minh và Đào Trí chống giữ. Nguyễn Tri Phương
lập đồn Liên Trì và đắp lũy dài từ Hải Châu cho đến Phước Ninh,
cắt binh án giữ.
Đầu năm 1859, de Genouilly tiến quân vào cửa Cần Giờ, đánh
thành Gia Định. Quan trấn thủ Vũ Duy Ninh tự tử vì chỉ hai ngày
sau khi quân Pháp tấn công là vỡ thành. Quân nước Pháp và Tây
Ban Nha tịch thu 200 khẩu súng đại bác, 8 vạn rưỡi kílô thuốc
súng và độ chừng 18 vạn quan Pháp, binh khí, lúa gạo.
