Một người cha nọ nghiêm-khắc với con quá, nổi cơn lôi đình lên mỗi
lần sổ điểm của nó làm cho ông không vừa ý, đến mỗi bà mẹ phải lại năn-nỉ
ông hiệu-trưởng làm cho đứa nhỏ hai sổ điểm : một sổ thực để bà tới tận
trường nhận, một sổ giả gởi về nhà cho chồng bà, nếu không thì có ngày nó
sẽ sống dở chết dở vì những trận đòn kinh thiên của cha. Tất nhiên ông hiệu-
trưởng không thể chiều ý được, mời ông chồng tới phòng giấy nói chuyện.
Và ông đã mắng người cha tàn-nhẫn như vầy : « Không cần phải tiên tri
cũng biết được một nền giáo-dục quá nghiêm-khắc kết quả sẽ tai hại ra sao :
một là con ông sẽ có ngày phản-động lại ông, khinh bỉ ông, oán thù ông ra
mặt, vì ông không phải là cha của nó mà là một tên đao phủ, hai là ông làm
cho nó mất cả cá-tính, nghị-lực, thiếu nhân-cách, và suốt đời bị kẻ khác và
hoàn cảnh sai khiến, đưa đẩy… Tôi nhắc lại ông nhớ, làm cho trẻ sợ mình là
vô lý và nguy-hiểm. Ông chỉ có thể dạy con ông nếu nó tin ông. Ông cho nó
biết ông đòi hỏi nó cái gì : hạnh-kiểm khá, chăm học, kiên nhẫn gắng sức,
tốt với bạn… Nhưng còn ông, ông cũng không được quên rằng một đứa nhỏ
không thể hoàn-toàn được, mà cha nó cũng không phải là thánh. Làm cha thì
phải biết bỏ qua những cái lặt vặt cho con, vì trẻ cũng như mình thỉnh-
thoảng có những ngày hành-động bậy bạ. Đáng lẽ nghiêm-khắc trừng-trị nó
thì phải âu yếm nó, khuyên nhủ nó, cho nó thấy hành động của nó làm cho ta
buồn ; nó phải tin ta rồi lần-lần mới thấy rằng hình phạt nghiêm-khắc nhất
đối với nó không phải là cái bạt tai hay ngọn roi, mà là nỗi buồn khổ của cha
mẹ. Lúc đó nó mới có ý muốn mạnh mẽ làm vui lòng ông vì ông yêu nó, nó
yêu ông »
. Bài học đó thật đích-đáng !
Tuy nhiên, về giáo-dục, phải tránh những cực-đoan, và cái tánh quá
chiều con cũng đáng ghét lắm. Những cô cậu cầu tự, đòi gì được nấy, mới
sáu tuổi mà đã đập bàn : « Con muốn cái nầy ! » mà muốn toàn những cái
chướng, muốn bài tiết ngay giữa nhà, muốn nhảy phót lên lưng cha mẹ để
cha mẹ cõng vào giường… những « con Trời, con Phật » đó, sau nầy ra đời
sẽ bị đào thải liền, nếu không nhẫn-nhục, khúm núm, theo đóm ăn tàn để
kéo dài một kiếp sống đê nhục, ti tiện.
