khác hẳn : tính tình bỗng nhiên thay đổi, bỏ cả đồ chơi mà cứ bám lấy mẹ,
không rời mẹ một bước, càng rầy mắng nó lại càng níu lấy áo, rồi bú ngón
tay và sinh tật đái dầm, có khi ban này cũng đái trong quần, để bắt mẹ phải
săn sóc như săn sóc em bé. Nhưng cũng có đứa rất ngoan, ngoài mặt không
tỏ vẻ gì ghen với em cả. Mà có lẽ nó thương em thật, săn sóc em từng tí,
khoe với bạn bè : « Tao cũng có em, tao cưng em lắm », hoặc « Em tao có
áo tốt, má mới mua », mà sự thật là nó ghen với em. Chính nó cũng không
hiểu lòng nó. Hiểu làm sao được sự mâu thuẫn đó ? Nó thích ôm em nó lắm
mà có khi nó ghì em nó thật mạnh, làm em nó khóc. Đi chơi với nhau, nó
đang vui vẻ dắt em, chỉ chỏ cho em coi cái nầy cái khác ; nhưng có người
nào khen em nó là dễ thương, là ngộ-nghĩnh thì nó lườm người đó.
Ông Georges Mauc, trong cuốn Psychologie de l'enfant dans ses
rapports avec la psychologie de l'inconsient kể một « ca » rất đặc biệt. Một
em nọ viết chánh-tả mất lỗi hoài về số nhiều, chẳng hạn les maisons thì viết
là les maison, deux enfants thì viết là deux enfant, ils sont sages, thì viết là il
sont sage… ; mà nó không phải là ngu. Người ta dắt nó tới một nhà tâm lý
để dò xét tiềm-thức của nó. Ông nầy vuốt ve nó, gây cảm-tình với nó, nghe
nó kể lể tâm-sự, và rốt cuộc, nó ôm ông, òa lên khóc một lúc, nức nở bảo : «
Số nhiều là nhiều người ! Có một mình mới sướng chứ ». Thì ra nó ghen với
em, muốn giữ địa vị con một mà nó được hưởng trong mấy năm trước ; cho
nên ghét có em, ghét số nhiều, và không chịu theo quy-tắc số nhiều trong
chánh-tả.
Có khi lòng ghen âm thầm cháy trong lòng trẻ làm trẻ đau khổ hàng
chục năm như « ca » của một em gái mười lăm tuổi kể trong cuốn Puissance
créatrice của ông Hughes Means. Em đó rất thương một đứa chị hơn nó hai
tuổi. Trên mười năm, cả nhà không hay gì cả, khi chị nó mất, nó rất khổ, cha
mẹ nó lại càng không ngờ những bí-ẩn trong tiềm thức của nó. Nhưng ít lâu
sau, nó kín đáo đưa cho bà giáo một bài thơ, nói : « Mấy tuần lễ nay, em
không nghĩ ra được bài nào cả, đột-nhiên đêm qua em làm được một bài, xin
đưa cô coi ». Nó đã phỏng theo một bài thơ trong sách giáo khoa và sửa đổi
rất khéo cho hợp với tâm-trạng của nó. Bài đó như vầy :
