một câu chuyện, hiểu được cách hoạt động của âm vị học - tức là
sự kết hợp giữa các âm để tạo nên từ. Thế vẫn chưa đủ! Để biết
đọc, trẻ còn phải nắm vững “nguyên tắc chữ viết”, tức nguyên tắc
kết hợp giữa các chữ cái để tạo nên từ và giữa các từ để tạo nên
một câu chuyện.
Từ vựng
Trẻ thường học nhanh những ngôn ngữ phổ biến trong môi
trường trẻ sống. Ví dụ, một đứa trẻ Mỹ sẽ học tiếng Anh dễ hơn
học tiếng Rumani. Những trẻ có vốn từ nhiều hơn thường nắm
được nhiều ý hơn khi học đọc. Chúng ta có thể nhìn vào vốn từ
vựng của trẻ để dự đoán khả năng đọc hiểu và văn chương của trẻ
sau này. Cách tốt nhất để giúp trẻ gia tăng vốn từ vựng là trò
chuyện thường xuyên với trẻ. Nói vậy không có nghĩa là bố mẹ
cần cố tình dạy từ cho trẻ mọi lúc mọi nơi mà việc này sẽ diễn ra
tự nhiên khi chúng ta trò chuyện với con.
Khả năng kể chuyện
Trẻ đọc chữ làu làu không có nghĩa đã biết đọc hiểu thật sự, bởi
ngay cả một con robot cũng có thể đọc thông thạo như thế. Trẻ
rất cần có vốn từ rộng nhưng bấy nhiêu đó vẫn chưa đủ. Kỹ năng
ngôn ngữ quan trọng thứ hai chính là khả năng kể một câu
chuyện. Đây cũng chính là nhịp cầu giúp trẻ chuyển tiếp từ biết
nói sang biết đọc hiểu thật sự.
Nhiều nhà nghiên cứu đã tìm hiểu mối liên quan giữa kỹ năng kể
chuyện và đọc hiểu. Trước hết, trẻ có thể dần dần phát triển vốn
từ để làm chất liệu cho các câu chuyện. Trong quyển sách thú vị
mang tên Những câu chuyện trẻ thường kể (“The stories children
tell”), giáo sư Susan Engel của Đại học Williams, Massachusetts,
đã trình bày nghệ thuật kể chuyện và giải thích việc trẻ đã phát
triển kỹ năng kể chuyện như thế nào. Hãy so sánh hai trường hợp
sau:
Một cô bé 2 tuổi nói với mẹ: “Ban nãy đi xin kẹo, con được kẹo
viên, kẹo chiếc dù to màu đỏ và mất cái nón”. Song, một đứa bé
lên 5 thì sẽ không kể chuyện lộn xộn và “ngẫu hứng” như thế: “Cô
biết không? Có một con gấu raccoon ngoài cổng. Nó to thật to. Nó
ở trên cây và cố tìm cách lấy thức ăn của con chim. Con và mẹ
100
