Piaget đặt bé Pierre ngồi trước hai cái ly thủy tinh giống hệt nhau,
cao khoảng 20cm và nước hoa quả khoảng nửa ly. Sau đó, ông bắt
đầu cuộc đối thoại như sau:
Piaget: Pierre này, đây là hai ly nước hoa quả. Ly của cháu nhiều
hơn hay ly của chú nhiều hơn, hay hai ly bằng nhau?
Pierre: (nhìn kỹ hai cái ly) Bằng nhau ạ!
Piaget: Nhưng nếu chú đổ ly của chú vào cái đĩa này (chỉ một cái
đĩa cạn, nhỏ để nướng thức ăn) thì sao? Xem nhé.
Pierre: (nhìn kỹ)
Piaget: Nước hoa quả của chúng ta có còn bằng nhau không? Hay
của chú nhiều hơn, hay của cháu nhiều hơn?
Pierre: (hơi lưỡng lự) Dạ, giờ thì của cháu nhiều hơn! Nước hoa
quả của cháu cao thế này, còn của chú thấp thế kia!
Nếu là người lớn, chúng ta sẽ cho câu trả lời của Pierre là ngớ
ngẩn. Bởi suy cho cùng thì chính mắt Pierre đã nhìn thấy Piaget
đổ ly nước mà không thêm bớt lấy một giọt. Thế thì làm thế nào
mà bảo rằng ly của mình nhiều hơn ly của ông?
Nếu bạn có nhiều con, có khi nào chúng giận dỗi chỉ vì bạn đưa
cho chúng hai ly nước với kích cỡ khác nhau? Sở dĩ như vậy là vì
trẻ con chỉ biết nhìn vào hình dáng của vật. Chúng không hiểu
rằng một sự thay đổi về kích thước này (chẳng hạn chiều cao của
ly) có thể được cân bằng bởi sự thay đổi về kích thước khác (chẳng
hạn độ rộng của ly). Trẻ con không thể gộp hai yếu tố và cân bằng
chúng. Chúng ta cũng bắt gặp điều này trong những tình huống
khác. Những trẻ nhỏ thi thoảng buồn bã vì mẹ đang mang thai
hoặc râu của bố mọc dài hơn sau một kỳ nghỉ dài. Trong mắt trẻ,
bố và mẹ chẳng còn giống như trước nữa!
Ngay tại nhà, bạn có thể làm thí nghiệm kiểm tra tính bảo thủ
của trẻ. Hãy lấy hai cái ly thủy tinh giống nhau, còn cái thứ ba có
132
