cùng thể tích nhưng khác hình dáng cùng với ít nước lọc hay
nước hoa quả. Trước hết, hãy vui chơi thoải mái với trẻ. Sau đó,
đưa cho bé xem hai cái ly giống nhau có cùng mực nước. Bảo với
bé rằng một ly là của bạn, còn ly kia là của bé. Hãy hỏi bé xem ly
của ai nhiều hơn, hay hai ly bằng nhau. Hãy đợi đến khi nào bé
đồng tình với bạn rằng lượng nước trong cả hai ly như nhau. Kế
tiếp, bạn hoặc bé hãy đổ nước từ một trong hai ly vào ly thứ ba.
Bây giờ, bạn hãy hỏi bé câu hỏi y như thế: ly của ai nhiều hơn hay
hai ly nước bằng nhau? Con bạn trả lời ra sao? Bạn có nhìn thấy sự
thay đổi trong cách phản ứng của bé trước câu hỏi này không? Bé
có lưỡng lự đôi chút không? Hãy hỏi vì sao bé lại trả lời như thế và
xem lý do thật sự là gì. Có thể bạn sẽ rất ngạc nhiên đấy. Bạn cũng
có thể làm thí nghiệm này với những trẻ 6-7 tuổi khác để so sánh
sự khác biệt trong cách lý giải của trẻ.
Liệu có thể dạy trẻ vượt qua sự bảo thủ này không - tức là dù bề
ngoài có khác thì lượng của vật vẫn không đổi nếu ta không thêm
vào hay bớt đi? Nghiên cứu cho thấy, bằng nhiều cách khác nhau,
bạn vẫn có thể chỉ ra cho trẻ thấy rằng ở đây, lượng của vật mới là
điều ta quan tâm đến, chứ không phải hình dáng vật đó. Nhưng
liệu bạn có nên dạy cho trẻ về sự bảo thủ không? Chúng tôi cho là
không. Bởi trẻ sẽ tự khám phá ra khái niệm này và đó là một trong
những tiến trình học hỏi giúp bạn quan sát những giới hạn trong
suy nghĩ của trẻ. Chúng tôi trình bày cho bạn thấy sự bảo thủ của
trẻ không phải để bạn lập tức lôi trẻ ra huấn luyện - mà chỉ nhằm
giúp bạn hiểu đó là những giới hạn về sự nghịch lý của trẻ. Bạn sẽ
ngạc nhiên khi thấy đôi khi trẻ không phân biệt được đúng sai
như trong thí nghiệm trên của Piaget, và đó cũng là dấu hiệu cho
thấy dạy trẻ theo phương pháp học vẹt sẽ không hề giúp trẻ suy
nghĩ về thế giới xung quanh.
SỰ SUY LUẬN: MỘT KHÍA CẠNH CỦA TRÍ THÔNG MÌNH
Cô Julie đến phòng thí nghiệm của chúng tôi, nôn nóng muốn kể
về sự thông minh của cô con gái Mikayla 29 tháng tuổi của mình.
Từ hồi bé tí, Mikayla đã được mẹ đưa đến lớp thể dục. Cuối giờ
học, mỗi đứa trẻ được đóng một con tem loại có thể rửa được hình
chú hề Jimbo lên tay (trông giống như hình xăm). Sau một buổi
học nọ, Mikayla và mẹ ra phố và đứng xếp hàng cạnh một người
133
