họ nhé!”.
Nhưng nếu bạn là người Chicano (gốc Mexico) hay Texas, bạn sẽ
dạy con điều ngược lại: “Khi nói chuyện với người lớn, con phải
tránh nhìn vào mắt họ”. Vì sao? Vì nhìn vào mắt người Chicano
hay Texas lớn tuổi hơn mình khi nói chuyện là bất lịch sự và
thiếu tôn trọng. Mỗi nền văn hóa có những nguyên tắc ứng xử
khác nhau mà chúng ta phải tôn trọng.
Để sử dụng ngôn ngữ đúng mực, chúng ta cần phải hiểu được
người đối diện thật sự ngụ ý gì khi nói. Hãy hình dung, nếu bạn
chỉ biết hiểu theo nghĩa đen trần trụi mà bỏ qua những hàm ý của
câu nói thì điều gì sẽ xảy ra. Rõ ràng cách vận dụng ngôn ngữ ở
các vùng miền là rất khác nhau, chưa kể đến ở mỗi tỉnh thành,
cách vận dụng lại còn đa dạng và phong phú hơn rất nhiều.
Như vậy, rõ ràng việc có vốn từ vựng và nắm vững cấu trúc văn
phạm để kết hợp các câu lại với nhau chỉ mới là một phần của quá
trình phát triển ngôn ngữ ở trẻ. Khi được 4 - 5 tuổi, trẻ sẽ tập khai
thác ngôn ngữ để phục vụ mục đích giao tiếp. Đây là lúc trẻ có
nhu cầu biểu đạt mong muốn, ngay cả khi nói với người lạ. Đây
cũng là lúc trẻ cần khám phá các tầng nghĩa tinh tế hơn trong
giao tiếp bởi trẻ lên 4 tuổi vốn chỉ thường hiểu theo nghĩa đen
những gì người khác nói.
Ví dụ, bạn hãy xem mẩu đối thoại sau của chị Samantha, bạn của
mẹ bé Jane, nói chuyện qua điện thoại với bé Jane 4 tuổi:
Samantha: Chào Jane! Mẹ con có ở nhà không?
Jane: Có ạ. (Rồi cô bé im lặng, nghĩ rằng cô Samantha gọi đến chỉ
để hỏi thế thôi.)
Samantha: Jane? Cháu còn đó không? Cháu đi gọi mẹ giúp cô được
không ?
Jane: (đặt điện thoại xuống mà không hề đáp lời, chạy đi gọi mẹ.)
Bé Jane đã hiểu những gì cô Samantha hỏi theo đúng nghĩa đen và
cũng đáp lại có thế. Chính vì vậy mà câu trả lời của em cũng chỉ
đáp ứng được bề mặt của câu hỏi. Trong khi đó, ý nghĩa thật sự
của câu hỏi mà cô Samantha hỏi lại là một lời đề nghị lịch sự, ngụ
82
