của ngoại giới đưa đến cho ta, hãy biết lựa chọn những gì trọng yếu nhất,
ăn sát với đề tài để sắp đặt và trình bày một cách khéo léo, hầu gây cho
ngưòi đọc hay người xem một cảm tưởng thuần nhất mạnh mẽ. Không khác
nào người trồng nho, họ tỉa bớt những cành lá không cần thiết, hoặc đèo
đẹt, để tăng sinh lực cho những cành khác có thể trổ sinh nhiều trái đẹp
hơn, nhà văn cũng như nhà họa sĩ, cũng cần phải biết hy sinh những chi tiết
không cần thiết hoặc còn bạc nhược để cho tác phẩm mình thêm nhiều sinh
lực. Có nhiều nhà văn, tư tưởng họ dồi dào quá, họ phung phí tư tưởng họ
trên mặt giấy, không khác nào những cành lá rườm rà của đám nho rừng.
Viết một vài bài văn hay, đâu phải là dễ. Người viết, trước nhất phải có
chủ ý rõ rệt, rồi lại phải biết gìn giữ trong khi giãi bày những ý phụ, đừng
cho sa đà ra ngoài đề. Giá trị của một nghệ sĩ là chỗ biết giản lược những gì
phiền phức rườm rà, nghĩa là phải biết hy sinh. Dù là những chi tiết hay,
những tài liệu quý, nhưng nếu thấy nó không cần thiết cho đầu đề thì phải
có gan mà hy sinh tất cả. Nó là những thứ chùm gởi không nên dung dưỡng
trong tác phẩm của mình.
Muốn viết văn hay, phải biết tư tưởng đúng. Mà tư tưởng đúng, đâu phải
tư tưởng sa đà... mà phải tự buộc mình ở trong ranh giới của vấn đề mình
đề cập, nghĩa là phải biết hy sinh tất cả những gì không ăn chịu với vấn đề,
dù là những đề tài không kém lý thú...
Boileau căn dặn ta: “Kẻ nào không biết tự hạn chế, không bao giờ biết
viết văn”.
IX.
Lại nữa, có điều mà nhà văn cần phải để ý, nhất là các nhà văn trẻ tuổi,
phần đông còn quá hăng hái... chưa biết “tự giới hạn vấn đề”, họ cũng chưa
biết tiết kiệm lời nói. Họ thao thao bất tuyệt, chỉ sợ nói không hết lời, và
thường hay giành hết quyền sáng tác của độc giả.
Trước đây bàn về sách hay, tôi cũng đã có nói rồi, nay xin lặp lại một lần
nữa để cho dễ nhớ: “Sách hay phải chăng là sách mà tác giả biết hạn chế
vấn đề, biết tiết kiệm lời nói. Trái lại, quyển sách dở là quyển sách mà
