quan hiệu trưởng bèn quở rầy bọn kia và bảo họ rằng hoàng tử không
mách, nhưng ông muốn hiểu tại sao họ không đá đít những học sinh khác
mà lại nhè hoàng tử mà xử như vậy?... Họ thú rằng họ làm vậy là để sau
này giữ chức thuyền trưởng trong hải quân của Hoàng gia họ có thể khoe
rằng hồi nhỏ đã đá đít Hoàng đế. Ông lại nói: “Schopenhauer trước kia đã
viết: “Những kẻ hèn kém thấy thỏa thích vô cùng khi họ vạch ra được
những lỗi lầm cùng những tật nhỏ của hạng người xuất chúng”.
Muốn trở thành một nhà phê bình đứng đắn, cần nên tránh xa lối phê
bình ganh tị này do “tự ti mặc cảm gây ra”. Sainte Beuve một phê bình gia
trứ danh của văn học giới Pháp, có một sức học rất rộng, một nhãn thức sâu
sắc tinh tế, dẫn đầu một cuộc cách mạng về một nghệ thuật phê bình thế kỷ
thứ 19, thế mà cũng không tránh được lòng ganh ghét, nhỏ nhen, thiên lệch,
ích kỷ trước sự thành công rực rỡ của những bè bạn của ông mà một số tác
phẩm phê bình của ông đã đánh giá sai lầm về Musset, Balzac, Stendhal,
Baudelaire... Thật đáng tiếc không biết chừng nào!
III.
Giờ đây, xin bàn rộng hơn và sâu hơn về những điều kiện thiết yếu để có
thể trở thành một nhà phê bình xứng đáng.
Nhà phê bình, trước hết, phải là người rất thích đọc sách, đọc sách thật
nhiều, đọc sách đủ loại, và hơn nữa, phải là người rất sành phép đọc sách,
để có thể hướng dẫn kẻ khác cách đọc sách. Đó là sứ mạng quan trọng và
chính yếu của nhà phê bình. Sainte Beuve nói: “Nhà phê bình là người biết
đọc sách và dạy kẻ khác cách đọc sách”.
Hàn Dũ cũng nói: “Việc được, thì gièm pha nổi lên; đức cao, thì chê bai
kéo đến”. Bởi vậy, “lời chỉ trích mà bất công, thường là lời khen gián tiếp”,
bởi có tài mới có được người người ghen tị, Dale Carnegie kết luận: “Được
người ta chỉ trích bất công, không nên buồn mà cần xem đó là một điều nên
hãnh diện”.
Xét đoán một bậc vĩ nhân, cũng như xét đoán một tác phẩm vĩ đại, không
nên quá lo “vạch lá tìm sâu” tìm kiếm những khía cạnh nhỏ nhặt... “không
