nói đến. Tiếp đó, là các cuộc thảo luận với bạn bè, và những lời chia tay thật
khó khăn.
Ngó vào tài khoản tiết kiệm, tôi đã dẹp ngay khả năng đi về bằng máy
bay. Vài tuần sau tôi ôm mấy cái túi, đón xe buýt về Kashmir. Ánh hoàng
hôn rọi vào mái vòm bằng đá sa thạch và những ngọn tháp của Pháo đài Đỏ.
Những chiếc xe buýt và xe hơi rít bánh chạy qua, những chiếc xe lôi chất
đầy hàng được kéo bởi những người đàn ông có làn da cháy nắng nhễ nhại
mồ hôi đang cố len lỏi trên đường. Người phu xe kéo dừng lại bên một dãy
lán bằng tôn với các biển chỉ dẫn du lịch sặc sỡ nằm song song với hàng rào
của pháo đài. Mấy tay phe vé chợ đen bu lại, nài ép những hành khách còn
nghi ngại. Họ hành động hung hãn đến nỗi tôi tự hỏi, họ có làm theo lệnh
của mấy gã chủ bụng to như trống đang ngồi sau bàn gỗ trong các văn
phòng du lịch như hóa thân của những vị hoàng đế Mughal hay không.
Tôi làm ngơ trước bọn con buôn, đốt thuốc và chậm rãi rít những hơi
thật dài trong khi nhìn lướt qua mấy tấm biển. “Anh là dân Kashmir phải
không?” người đàn ông gầy với mái tóc quăn rối và chiếc mũi diều hâu hỏi
tôi. Tôi cười đáp lại. Cả cái mũi lẫn câu hỏi của anh ta đều rất Kashmir.
Theo kiểu Kashmir, câu hỏi đó có nghĩa là một lời chào, mà người Kashmir
này có thể hỏi người Kashmir kia trong bất kỳ tình huống nào, ở bất kỳ ngõ
ngách nào trên thế giới, ngay giây phút anh ta nhận ra người đồng hành với
mình là dân Kashmir. Tôi đã từng trả lời và từng hỏi câu đó. Nó đi kèm với
một nụ cười thân mật và nhiều câu hỏi nữa, để xác nhận bạn chính là dân
Kashmir.
Ramesh là người theo đạo Hindu ở quận Budgam ngay trung tâm
Kashmir. Gia đình anh dời đến Delhi đầu những năm 90. Anh sống trong
một khu ổ chuột ở phía nam Delhi. Tôi đã từng đến đó trong vai trò một
phóng viên. Nó là một khu nhà đổ nát bị bỏ hoang nhiều năm trước khi
chính quyền Delhi cho các Pandit
nhập cư người Kashmir định cư tại đó.
Những chiếc màn tơi tả được cột vào đinh trên tường bằng những dây nylon,
được dùng như những liếp ngăn giữa hàng tá gia đình có từ năm đến sáu
người. Trong sân chung bên ngoài tòa nhà, những người phụ nữ đã dựng lên
mấy cái bếp tạm bợ. Mùi hôi thối từ toa lét chung tỏa ra khắp nơi. Ramesh
