dạy trong những trường Hồi giáo rồi bị đẩy sang Kashmir bởi những người
chăm nom họ vốn làm việc cho quân đội và cơ quan tình báo của Pakistan.
Tôi có một cảm thức về những nghĩa quân Kashmir. Tôi biết hoàn cảnh
của họ và có thể định vị được họ ở đâu đó trên bản đồ xã hội. Nhiều người
họ đã bị giết, như anh họ Tariq và Pervez bạn tôi; nhiều người khác đã hạ vũ
khí và trở về với cuộc sống thường dân lặng lẽ, như bạn học Asif của tôi; và
nhiều người khác đã theo tất cả phe phái, cố tận dụng những gì có thể từ sự
hỗn loạn và rối ren của cuộc xung đột, như Yusuf đã làm.
Tôi biết Yusuf hồi tôi còn bé. Kể từ đó gã đã trải qua nhiều mảnh đời
khác nhau. Năm 1987, Yusuf giữ một chức vị thấp trong sở cảnh sát địa
phương. Những lúc rảnh rỗi gã lẩn quẩn ở xung quanh Heavan, cái rạp hát
duy nhất ở Anantnag, thu gom vé và bán lại cho đám người tụ tập chờ xem
kịch để kiếm lời. Năm 1991, Yusuf trở về sau bốn tháng ở trại huấn luyện vũ
trang tại Pakistan. Tôi thấy gã trên đường, bên ngoài nhà tôi. Gã mặc một áo
khoác da đắt tiền với quần jean xanh và áo sơ mi trắng, túi quần ló ra một
khẩu súng ngắn sáng loáng màu bạc. “Thầy hiệu trưởng có nhà không vậy?”
gã hỏi thăm Ngoại tôi, người từng dạy gã cũng như đã dạy hàng ngàn học
sinh khác. Yusuf ngồi trên ghế salon trong phòng khách của chúng tôi và nói
với Ngoại, ra dáng trịnh trọng, “Thầy hiệu trưởng kính mến, em xem thầy
như một người cha vậy. Nếu có ai làm khó dễ thầy thì hãy nói với họ rằng
thầy là thầy của Azad Khan (tên mới của Yusuf).” Gã để khẩu súng lên bàn
rồi ăn bánh quy và uống trà. Ngoại tôi nói vài chuyện xã giao rồi lưỡng lự
hỏi, “Cậu đã làm trong sở cảnh sát và biết cách dùng súng rồi. Vậy tại sao
cậu lại sang Pakistan?”
Yusuf phá lên cười. “Chỉ để thấy Pakistan thôi! Rồi thêm nữa là, nó
giống như một chứng chỉ, một bằng cấp chứng nhận nghĩa quân thực thụ!
Nếu không thì người ta không tin em.”
Năm 1995, tôi gặp Yusuf lần nữa tại Anantnag, bên ngoài một doanh
trại chống quân khởi nghĩa. Gã nói rằng việc làm quân ly khai quá nguy
hiểm. Cái chết có vẻ quá gần bên, nên gã đã đổi phe, sống dưới sự bảo vệ và
đỡ đầu của quân đội Ấn Độ.
