do hiển nhiên, dịch hạch ráo riết tấn công những ai sống thành nhóm, thành
đoàn: binh lính, nhà tu hành, phạm nhân. Dù một số phạm nhân đã được
cách ly, nhà tù vẫn là một cộng đồng, và chứng minh rõ điều ấy, là trong
nhà giam thành phố chúng tôi, lính gác cũng như người tù đều không thoát
khỏi dịch bệnh. Xét về mặt ưu việt của bệnh dịch, tất cả mọi người, từ viên
giám mục đến người tù tồi tệ nhất, đều có thể chết, và có lẽ lần đầu tiên,
trong nhà tù có một sự công bằng tuyệt đối.
Nhà chức trách nghĩ ra cách thưởng huân chương cho những người gác
ngục bị chết trong lúc thừa hành nhiệm vụ: họ muốn đưa vào sự “san bằng”
trên đây một thứ tôn ti trật tự, nhưng chỉ uổng công vô ích. Vì tình trạng
giới nghiêm được ban bố và vì, dưới một góc độ nhất định, có thể xem
những người canh ngục là những kẻ bị động viên, nên người ta truy tặng họ
huân chương chiến công. Nhưng nếu như phạm nhân không hề phản kháng,
thì trái lại, giới quân sự không hoan nghênh và nêu lên một cách đúng đắn
rằng giải quyết như vậy có thể làm nảy sinh trong đầu óc công chúng một
sự lẫn lộn đáng tiếc. Người ta tán thành ý kiến của họ và nghĩ rằng đơn giản
nhất là thưởng huy chương dịch tễ cho những người canh ngục bị chết.
Nhưng đối với những người đầu tiên thì đã nhỡ rồi, không thể nghĩ tới
chuyện thu hồi huân chương của họ, và giới quân sự tiếp tục giữ quan điểm
của mình. Mặt khác, về cái “huy chương dịch tễ”, thì nó có cái bất tiện là
không có tác dụng tinh thần như của huân chương chiến công, vì trong thời
kỳ dịch tễ, được một huy chương loại đó là chuyện tầm thường. Thế là ai
nấy đều bất bình.
Hơn nữa, cơ quan trại giam không thể hành động như các tổ chức tôn
giáo, và lại càng không thể như các tổ chức quân sự. Thật vậy, các tu sĩ
trong hai tu viện duy nhất của thành phố đã được phân tán và tạm thời cư
trú trong mấy gia đình mộ đạo. Cũng như vậy, mỗi khi có thể được, từng
nhóm binh sĩ được tách ra khỏi trại lính và đóng quản trong các trường học
hay những ngôi nhà công cộng. Như thế dịch bệnh bề ngoài đã buộc dân
chúng phải sống trong sự “đoàn kết” của những kẻ bị bao vây, nhưng đồng
