màu nhỏ nhoi nhất mà ký ức còn giữ lại cho họ. Đằng đẵng những tháng
ngày ly biệt ấy, họ không còn hình dung bầu không khí thân mật xưa kia
vốn là của họ, cũng không hình dung nổi đã sống như thế nào bên cạnh họ
một con người mà bất kỳ lúc nào họ cũng có thể đặt bàn tay mình lên trên
người đó.
Về phương diện này, họ đã bước vào chính sự an bài của dịch hạch,
một sự an bài càng tầm thường thì càng có hiệu quả. Không một ai trong
chúng tôi còn những tình cảm lớn nữa. Ai cũng chỉ còn những tình cảm đơn
điệu. “Đã đến lúc cái đó chấm dứt đi thôi”, đồng bào chúng tôi nói như vậy,
vì trong những lúc tai họa, mong cho những nỗi đau chung chấm dứt là
chuyện bình thường, và vì trên thực tế, họ mong sao cho chúng chấm dứt.
Nhưng tất cả cái đó được nói ra, không còn với niềm say sưa hay nỗi chua
xót của buổi đầu, mà chỉ với vài ba lý lẽ nghèo nàn chúng tôi còn thấy sáng
tỏ. Thay thế cho niềm say sưa dữ dội những tuần đầu, là một tâm trạng chán
nản mà người ta có thể lầm tưởng là sự nhẫn nhục, nhưng dẫu sao cũng chỉ
là một thứ thỏa thuận tạm thời.
Đồng bào chúng tôi đành tuân theo lẽ thường, họ đã thích ứng với
hoàn cảnh - như người ta thường nói - vì không có cách nào làm khác. Dĩ
nhiên, họ vẫn còn giữ thái độ của người gặp bất hạnh và đau thương, nhưng
không còn cảm thấy nhức nhối. Hơn nữa, theo bác sĩ Riơ, chẳng hạn, chính
cái đó là điều bất hạnh, và thói quen tuyệt vọng còn tồi tệ hơn cả bản thân
nỗi tuyệt vọng. Trước kia, những người bị xa cách không thật sự khổ sở, vì
trong nỗi đau thương của họ, có một sự linh cảm mà nay vừa mới bị dập tắt.
Giờ đây, người ta thấy họ ở các góc phố, trong tiệm cà phê hay ở nhà bạn
bè, lặng lẽ và lơ đãng, ánh mắt âu sầu tới mức vì họ mà cả thành phố giống
như một cái phòng chờ. Những người có nghề nghiệp thi hành nghề với
chính dáng dấp của dịch hạch, tỉ mẩn và không ồn ào. Ai nấy đều khiêm
tốn. Lần đầu tiên, những người bị xa cách không còn ghê sợ khi phải nói về
người vắng mặt, khi phải sử dụng ngôn ngữ của mọi người, phải xem xét
tình cảnh chia cắt của họ dưới cùng một góc độ với những con số thống kê
dịch bệnh. Nếu như cho tới lúc bấy giờ, họ một mực tách nỗi đau của mình
