Nhưng chung quy, trong cái đám người bị khủng bố và chết chóc này,
người ta đã dành cho ai cơ hội làm cái nghề con người của mình? May sao
ông thấy trong người mệt mỏi. Giá Riơ còn sung sức hơn, thì mùi xác chết
lan tràn khắp nơi có thể khiến ông đa sầu đa cảm. Sự vật tồn tại như thế nào
thì người ta cảm nhận chúng như thế ấy, nghĩa là một cách công bằng, một
sự công bằng gớm ghiếc và vô nghĩa. Và những người khác, những người
bị dịch bệnh, cũng cảm thấy rõ điều đó. Trước khi có dịch hạch, người ta
đón tiếp Riơ như một vị cứu tinh. Với ba viên thuốc và một mũi tiêm, mọi
việc sẽ đâu vào đó, và người ta dắt tay ông đưa đi dọc hàng lang. Thật thú
vị nhưng cũng thật nguy hiểm. Trái lại, giờ đây, ông đến cùng với binh lính
và phải dùng báng súng đập cửa thì gia đình người bệnh mới chịu mở. Họ
những muốn kéo ông và kéo cả loài người cùng chết với họ. A! quả là con
người không thể cần đến con người, quả là ông cũng trần trụi như những kẻ
khốn khổ này và, cũng như họ, đáng được thương xót, nỗi thương xót ngày
một dâng lên trong lòng mỗi khi ông chia tay họ.
Những ý nghĩ ấy, ít ra cũng trong những tuần lễ đằng đẵng này, lẫn lộn
trong đầu óc Riơ với những ý nghĩ về tình cảnh chia ly của bản thân mình.
Và đó cũng là những ý nghĩ ông đọc thấy phảng phất trên nét mặt bè bạn.
Dần dà, trong cuộc chiến đấu chống mối tai họa này, những người đứng
vững trên trận tuyến đều kiệt sức và đâm ra hờ hững đối với những sự kiện
bên ngoài và đối với cảm xúc của người khác. Nhưng nguy hại hơn cả là cái
lối cẩu thả, buông trôi của mọi người vì kiệt sức. Người ta muốn tránh mọi
cử chỉ không thật cần thiết, người ta thấy chúng bao giờ cũng vượt quá sức
mình. Họ ngày càng lơ là những quy tắc vệ sinh do chính mình đặt ra, bỏ
qua một vài sự tẩy uế họ phải thực hiện đối với bản thân mình, và đôi khi
chạy đến với người bị dịch hạch đường phổi mà không hề được dự phòng
chống lây nhiễm. Đến phút cuối cùng mới được báo phải có mặt ở những
nơi bị nhiễm dịch, họ thấy không còn đủ sức trở về nhỏ thuốc phòng bệnh.
Hiểm họa thực sự là ở đó, vì chính bản thân cuộc chiến đấu chống dịch
hạch khiến họ là những người dễ bị dịch hạch quật ngã hơn hết. Tóm lại, họ
đánh cược với sự may rủi, và may rủi thì không thuộc về ai hết.
