chắc vào loại chân lý ấy. Có điều chắc chắn, là tôi ngập ngừng. Nhưng tôi
nghĩ tới người tội phạm, và có thể vẫn ngập ngừng như thế. Cho tới ngày
tôi chứng kiến một vụ hành quyết (ở Hunggari), và cơn choáng váng đã
từng xâm chiếm đứa trẻ là tôi ngày trước, đến lúc ấy, đã làm mờ cặp mắt
người lớn của tôi.
“Anh chưa bao giờ nhìn thấy người ta bắn một con người phải không?
Chắc hẳn là không, và thường người đến dự phải có giấy mời và được lựa
chọn từ trước. Kết quả là anh chỉ dừng lại ở tranh ảnh và sách vở. Một giải
vải bịt mắt, một cây cọc, và mấy người lính xa xa. Không, không phải thế!
Anh có biết là trái lại, phân đội súng trường chỉ đứng cách người bắn có
một mét rưỡi không? Anh có biết là giá người này bước lên hai bước thì
ngực đụng phải những khẩu súng kia không? Anh có biết là cách một quãng
ngắn như vậy, những tay súng tập trung phát đạn vào vùng tim người bị bắn
và cả bọn chúng, với những viên đạn to tướng, chúng khoét rộng một cái lỗ
bỏ được cả nắm tay vào trong đó không? Không, anh không biết những điều
ấy vì đó là những chi tiết người ta không nói tới. Giấc ngủ của con người
thiêng liêng hơn cuộc sống đối với những người mang mầm mống dịch
hạch. Không được ngăn cản giấc ngủ của những con người trung hậu. Phải
là bất nhã mới hành động như vậy còn nhã nhặn thì không, ai cũng hiểu
điều đó. Dư vị của sự bất nhã ấy vẫn đọng lại trong miệng tôi, tôi không sao
dứt bỏ được.
“Lúc đó, tôi hiểu rằng ít ra, trong những năm tháng dằng dặc ấy tôi vẫn
là một kẻ mang mầm mống dịch hạch tuy một mực đinh ninh là chính mình
chống lại dịch hạch. Tôi biết mình đã gián tiếp đồng tình với cái chết của
hàng nghìn con người, thậm chí đã gây nên chết chóc vì công nhận là tốt
những hành vi và nguyên tắc tất yếu đem lại cái chết. Những người khác thì
không bối rối vì cái đó, hay chí ít không bao giờ bộc phát nói ra. Còn tôi,
tôi thấy cổ họng bị nghẹn lại. Tôi cùng sống với họ, nhưng tôi vẫn một
mình, cô đơn. Khi tôi nói lên nỗi lòng băn khoăn của mình, họ bảo tôi phải
nghĩ tới cái “trong cuộc” và họ đưa ra những lý lẽ thường rất hùng hồn để
buộc tôi phải nuốt cái tôi không sao nuốt nổi. Nhưng tôi đáp lại là trong
