không có thực. Nhưng là thầy thuốc, người ta có khái niệm về sự đau đớn
và có nhiều trí tưởng tượng hơn một chút. Nhìn qua ô cửa sổ, thành phố quê
hương không thay đổi, ông cũng chỉ mới thấy phảng phất một chút đau lòng
trước tương lai, cái nỗi đau lòng mà người ta thường gọi là lo âu. Ông cố
tập hợp lại trong óc tất cả những gì ông biết về chứng bệnh này. Những con
số bồng bềnh trong trí nhớ, ông nhớ lại là ba chục nạn dịch hạch nghiêm
trọng xảy ra trong quá trình lịch sử đã giết chết một trăm triệu người.
Nhưng một trăm triệu người là cái gì? Khi gây ra chiến tranh, hầu như
người ta chưa rõ thế nào là một người chết. Và vì một người chết chỉ có
“trọng lượng” khi người ta chứng kiến anh ta chết, nên một trăm triệu xác
chết rải rác trong quá trình lịch sử chỉ là một đám khói trong trí tưởng
tượng. Riơ nhớ lại vụ dịch hạch ở Côngxtăngtinôp. Theo Prôcôp
[4]
, nó đã
giết hại trong một ngày mười nghìn người. Mười nghìn người tức là năm
lần số khán giả của một rạp chiếu bóng lớn. Phải chăng nên tính toán theo
kiểu đó? Thử tập trung khán giả lại khi họ bước ra khỏi năm rạp chiếu bóng
lớn, dẫn họ tới một quảng trường của thành phố và giết chết họ từng đống
để thấy rõ hơn một chút. Ít nhất lúc đó cũng có thể nhận ra những khuôn
mặt quen thuộc trong cái đống người vô danh ấy. Nhưng dĩ nhiên không thể
làm như thế, hơn nữa ai nhận biết được mười nghìn khuôn mặt? Vả lại,
những người như Prôcôp không biết tính đếm, ai cũng rõ điều đó. Trước
đây bảy mươi năm, ở Quảng Châu, bốn nghìn con chuột bị chết vì dịch
hạch trước khi tai họa đụng tới con người. Nhưng năm 1871, người ta chưa
có cách tính đếm số chuột. Người ta chỉ ước lượng, trên đại thể, và nhất
định có nhầm lẫn. Thế nhưng nếu một con chuột dài tới ba mươi centimét
thì bốn nghìn con chuột xếp nối đuôi nhau sẽ thành…
Nhưng bác sĩ Riơ sốt ruột. Ông đâm nản lòng và cũng chẳng nên tính
toán như thế làm gì. Một vài trường hợp riêng lẻ đâu tạo thành dịch tễ và
chỉ cần đề phòng là đủ. Chỉ nên dừng lại ở những điều mình biết mà thôi:
tình trạng sững sờ và liệt nhược, mắt đỏ, miệng thối, đầu đau với những cái
hạch xoài, những cơn khát khủng khiếp, những cơn mê sảng, những nốt lấm
chấm trên người, nỗi đau đớn trong nội tạng, và sau tất cả những cái đó…
