chúng tôi ghi chép lại như những cái máy, tìm cách dùng những lời văn
không hồn này đưa tin về cuộc sống gian khổ của mình. Và để kết thúc,
chúng tôi thấy thà dùng mấy tiếng gọi ước lệ của điện tín còn hơn cái lối
độc thoại vô ích và bướng bỉnh, cái lối “trò chuyện” vô vị với một bức
tường.
Vả lại, sau vài ngày, khi đã rõ ràng là không một ai có thể ra khỏi
thành phố, thì người ta nảy ra ý kiến hỏi xem những người ra đi trước khi
có dịch, nay có được phép trở về không. Sau mấy ngày suy nghĩ, tỉnh trả lời
về được. Nhưng nói rõ là những người trở về, bất luận thế nào, cũng không
được ra khỏi thành phố một lần nữa: họ được tự do trở về, nhưng không
được tự do ra đi. Tuy vậy, một vài gia đình nhẹ dạ - số này không nhiều -
vẫn thiết tha gặp lại người thân hơn là cân nhắc thận trọng, và yêu cầu
người thân nắm lấy cơ hội. Nhưng ngay sau đó, những người bị dịch hạch
cầm tù hiểu ra mối hiểm họa đe dọa người thân nếu họ trở về nên đành chịu
đựng nỗi đau ly biệt. Vào giai đoạn dịch bệnh hoành hành dữ dội nhất, chỉ
có một trường hợp tình cảm con người mạnh hơn nỗi sợ hãi đối với một cái
chết quằn quại. Đó không phải - như bạn đọc có thể mong đợi - là hai người
yêu mà tình ái xô đẩy họ lại với nhau, bất chấp bệnh tật. Đó chỉ là trường
hợp hai vợ chồng bác sĩ già Caxten lấy nhau từ lâu. Mấy hôm trước khi xảy
ra dịch bệnh, bà Caxten đi sang một thành phố bên cạnh. Đây không phải là
một gia đình nêu cao tấm gương hạnh phúc và người kể chuyện có thể nói
rằng đại thể, hai vợ chồng này, đến nay không tin chắc là họ mãn nguyện về
cuộc hôn phối của mình. Nhưng sự chia cắt phũ phàng và kéo dài khiến họ
thấy không thể sống xa nhau, và bên cạnh cái chân lý bỗng nhiên sáng tỏ
ấy, bệnh dịch hạch chẳng có gì đáng kể.
Đây là một ngoại lệ. Còn ngoài ra thì hiển nhiên là cảnh ly biệt chỉ
chấm dứt khi dịch bệnh chấm dứt. Và đối với tất cả chúng tôi, nguồn tình
cảm tạo nên cuộc sống của mình và mặc dù mình tưởng như đã biết rõ (tình
cảm người Orăng, như chúng tôi đã nói, là những tình cảm giản dị), bỗng
mang một sắc thái mới. Những người chồng và những người yêu vốn hết
mực tin tưởng ở người bạn đời của mình, bỗng nhiên thấy mình ghen tuông.
