lúc đó, và chỉ lúc đó không thôi, phải tính đến nó. Đó là điều phải xảy ra
với Rămbe, và bác sĩ Riơ biết được chi tiết tình hình ấy qua những lời tâm
tình về sau anh bộc lộ với ông. Bằng cách đó, ông có thể theo dõi, và trên
một bình diện mới, cuộc đấu tranh âm thầm giữa hạnh phúc của mỗi con
người với những sự mơ hồ về dịch hạch, cuộc đấu tranh này là toàn bộ sức
sống của thành phố chúng tôi trong suốt thời kỳ dài này.
Nhưng trong lúc người này cho là mơ hồ thì người khác lại cho là sự
thật. Quả là sau một tháng, dịch bệnh trầm trọng thêm một cách rõ rệt và
cha Panơlu, người giáo sĩ dòng Tên đã dìu ông lão Misen lúc lão bắt đầu
lâm bệnh, đọc một bài thuyết giáo sôi nổi. Cha Panơlu đã từng nổi tiếng
trong sự cộng tác thường xuyên với tờ tập san của Hội địa lý Orăng, nơi uy
tín của ông được đề cao vì các công trình phục nguyên văn bia. Nhưng ông
tranh thủ được một cử tọa rộng lớn hơn cử tọa của một chuyên gia, bằng
một loạt buổi nói về chủ nghĩa cá nhân hiện đại. Ông nhiệt liệt bênh vực
một thứ Cơ đốc giáo nghiêm ngặt, xa lạ vừa với lối tự do tư tưởng hiện đại
vừa với chính sách ngu dân những thế kỷ trước. Ông không ngần ngại nói
với cử tọa những sự thật đau lòng. Ông nổi tiếng vì thế.
Vào cuối tháng này, các giáo phẩm trong thành phố quyết định chống
lại dịch hạch với những phương tiện riêng của mình, bằng cách tổ chức một
tuần lễ cầu kinh công cộng. Kết thúc tuần lễ này sẽ là một buổi lễ misa
trọng thể tổ chức với sự bảo hộ của thánh Rôc
[3]
, vị thánh bị bệnh dịch
hạch. Họ mời cha Panơlu thuyết giáo. Đã mười lăm ngày nay, ông ta rứt ra
khỏi công việc nghiên cứu về thánh Oguyxtanh
[4]
và Giáo hội châu Phi,
những công việc tạo cho ông một vị trí đặc biệt trong dòng Thánh của mình.
Bản tính sôi nổi và say mê, ông kiên quyết nhận nhiệm vụ được giao. Trong
thành phố, người ta đã bàn tán về buổi thuyết giáo những mấy ngày trước
và nó đánh dấu, theo cách riêng của mình, một thời điểm quan trọng trong
lịch sử thời kỳ này.
Tuần lễ cầu kinh được đông đảo quần chúng hưởng ứng. Thông
thường nhân dân Orăng không phải là những người đặc biệt mộ đạo. Chẳng
hạn, sáng chủ nhật, những buổi tắm biển cạnh tranh ra trò với lễ misa. Cũng
