thượng giới những lời lẽ thấm đượm tinh thần Cơ đốc giáo và chan chứa
lòng yêu thương, mặc dù nỗi kinh hoàng trong những ngày tháng này, và
tiếng kêu la của những người hấp hối. Chúa sẽ làm phần còn lại.
Buổi thuyết giáo có tác động đến đồng bào chúng tôi hay không, khó
có thể nói. Viên dự thẩm Otông tuyên bố với bác sĩ Riơ ông ta thấy bản
thuyết trình của cha Panơlu là “tuyệt đối không thể bài bác”. Nhưng không
phải ai cũng có ý kiến quyết đoán như vậy. Chỉ có điều là buổi thuyết giáo
khiến cho một số ít người - trước kia đã thấy mơ hồ - nay nhận thức rõ hơn
là vì một tội lỗi không biết rõ, họ phải chịu một sự giam cầm không sao
tưởng tượng nổi. Và người này thì tiếp tục cuộc sống nhỏ nhoi của mình và
thích ứng với cảnh giam cầm, trong lúc, ngược lại, những người khác chỉ
một mực nghĩ tới việc thoát khỏi ngục tù này.
Lúc đầu, người ta chấp nhận việc cắt đứt quan hệ với bên ngoài cũng
như có thể chấp nhận bất kỳ nỗi phiền muộn nhất thời nào chỉ xáo trộn một
vài thói quen của họ. Nhưng bỗng nhiên nhận thức ra một thứ giam cầm, và
dưới bầu trời mùa hạ bắt đầu oi ả, họ lờ mờ cảm thấy sự giam cầm ấy đe
dọa cả cuộc đời mình và tối đến, chút nghị lực họ tìm thấy lại với cái không
khí mát mẻ, đôi khi đẩy họ tới những hành vi tuyệt vọng.
Trước hết, và dù có phải do kết quả của một sự trùng hợp hay không,
chính từ chủ nhật này, trong thành phố bắt đầu xuất hiện một nỗi sợ hãi khá
phổ biến và sâu sắc, khiến người ta có thể ngờ rằng đồng bào chúng tôi thực
sự bắt đầu có ý thức về cảnh ngộ của mình, về mặt này, bầu không khí
chúng tôi sống trong thành phố có ít nhiều thay đổi. Nhưng thực ra, là sự
đổi thay trong thời tiết hay trong lòng, vấn đề là ở chỗ đó.
Ít ngày sau buổi thuyết giáo, trên đường đi ra ngoại ô trong lúc đang
bàn luận với Grăng về sự kiện ấy, Riơ đụng phải trong đêm tối một người
đàn ông núng na núng nính trước mặt mà không bước lên được. Cùng lúc
đó, đèn thành phố - mà người ta ngày càng thắp muộn đi - bỗng bật sáng.
Cây đèn phía sau lưng họ soi rõ người đàn ông, mắt nhắm tít lại, cười
