trong tâm tưởng bằng việc hợp lý hóa hành động của mình, thay đổi định
nghĩa về đạo đức hoặc nhìn các hành động không đạo đức bằng lăng kính
lạc quan hơn. Bill Clinton cho rằng ông đã không có “quan hệ tình ái” với
Monica Lewinsky, một lời nói dối mà ông ta có thể đã thực hiện bằng cách
thay đổi định nghĩa chuẩn của từ “quan hệ tình ái” trong suy nghĩ. Tương
tự, các kế toán có thể quyết định rằng họ đang tham gia vào quá trình “tính
toán sáng tạo” chứ không phải là làm sai luật.
Chúng ta đồng thời cũng là chuyên gia trong việc đánh lạc hướng
những lời buộc tội. Các nhà tâm lý học từ lâu đã biết rằng chúng ta thích
buộc tội người khác và những yếu tố khác là nguyên nhân cho những thất
bại của mình và giữ lấy thành công cho riêng mình. Chúng ta có thể duy trì
một hình ảnh tích cực của chính mình khi chúng ta cáo buộc rằng các vấn
đề nằm ngoài tầm kiểm soát của mình, dù là một nền kinh tế, một ông chủ
hay là một thành viên trong gia đình và tự cho rằng những gì diễn ra suôn
sẻ là do sự thông minh, trực giác hay tính cách của mình. Một nhân viên
bán xe hơi đã qua sử dụng có thể tự nhìn mình như một người đạo đức mặc
dù anh ta bán cho khách hàng xe rò rỉ dầu bằng cách tự cho rằng người mua
đã không hỏi đúng câu hỏi. Những nhân viên chịu trách nhiệm thi hành án
tử hình hợp lý hóa hành động của họ bằng việc đặt trách nhiệm lên hệ
thống pháp luật: “Tôi chỉ làm theo luật.” Và khi bị phát hiện tham gia vào
những hành động hợp pháp nhưng không hợp đạo đức, rất nhiều người làm
trong môi trường kinh doanh nhanh chóng cho rằng pháp luật cho phép
những hành động của họ và họ chỉ đang tối đa hóa giá trị của các cổ đông.
Những thứ bậc quan hệ trong hầu hết các tổ chức cung cấp nguồn gốc
gắn liền với những lời chối tội này là sếp. Những cụm từ này nghe có quen
thuộc không: “Tôi chỉ làm việc mình phải làm”, “Hỏi sếp đi, đừng hỏi tôi”,
“Tôi chỉ làm theo lệnh thôi”? Chiều ngược lại, các ông chủ cũng có khuynh
hướng đổ tội cho nhân viên vì những hành vi không đạo đức và tự cho rằng
mình vô tội. Kenneth Lay đã hợp lý hóa những hành động không đạo đức
của mình ở công ty Enron bằng cách đổ tội cho Andrew Fastow, trưởng
