lực này mang lại kết quả thì có thể rất nhiều người sẽ nói rằng số tiền chỉ
như “muối bỏ bể” so với lợi nhuận các công ty thu được từ hoạt động của
mình đã được sử dụng rất hợp lý. Nhưng tất cả vẫn chỉ là “nếu như”. Như
chúng tôi đã nhấn mạnh, dù đã bỏ ra rất nhiều thời gian, tiền bạc, nỗ lực
cũng như các ban hành các đạo luật mới, những hành vi thiếu đạo đức vẫn
có chiều hướng gia tăng.
Kết quả thật đáng thất vọng này đã được dự báo từ sớm. Dù có soạn ra
một bản tuyên thệ hoàn hảo đến đâu, có thực hiện nhiều chương trình giáo
dục đạo đức như thế nào, tất cả vẫn sẽ chỉ là vô dụng nếu khía cạnh đạo
đức giới hạn không được chú ý tới. Vấn đề của các chương trình giáo dục
đạo đức chính là nó cho rằng một khi nhân viên đã nhận thức được các quy
định thì họ sẽ biết phải làm thế nào để thực hiện chúng. Như đã đề cập đến
ở chương 3 và 4, đạo đức giới hạn và sự suy đồi đạo đức có thể được
“nhìn” thấy khi các hành vi đạo đức và sự tuân thủ luật pháp hay luật lệ có
liên quan đến nhau trong những tình huống được đề ra.
Bản tuyên thệ, hệ thống đánh giá mức độ tuân thủ luật lệ và rất nhiều
cố gắng mang tính tổ chức nhằm nâng cao khả năng hành xử có đạo đức
thực tế không chỉ không đạt được mục đích của mình mà ngược lại còn góp
phần gia tăng tỉ lệ xuất hiện của các hành vi thiếu đạo đức. Vì sao lại như
vậy? Vì những người xây dựng những hệ thống này thường có xu hướng lờ
đi khả năng hệ thống của họ có thể vô tình gây ảnh hưởng lên các hành vi
thiếu đạo đức. Những cố gắng ấy trở nên vô nghĩa bởi cách mà mỗi cá nhân
phản ứng với các phần thưởng hoặc hình phạt và thậm chí vẫn là chưa đủ
khi chúng ta có thể tạo ra một chương trình khác giúp đưa những cách ứng
xử đó vào thực tế. Các chương trình đào tạo đạo đức “quy chuẩn” và tuân
thủ hệ thống tư pháp chỉ đại diện cho một phần gọi là “cơ sở đạo đức”
(ethical infrastructure) của các tổ chức. Hệ thống ngầm chính thức bao gồm
những luật không chính thống và các áp lực có thể tác động đến cách hành
xử của nhân viên nhiều hơn bất cứ một loại nỗ lực “bề nổi” nào. Để khám
phá thêm về phản ứng của mỗi cá nhân trước những ưu đãi của hệ thống
