Người kỹ sư của Ford kể câu chuyện này đã nhận xét một cách mỉa
mai: “Bạn thấy đấy, ở Ford chỉ có lèo tèo vài người như chúng tôi là quan
tâm đến an toàn khi dùng lửa”. Người kỹ sư còn nói thêm: “Chủ yếu đó là
các kỹ sư phải nghiên cứu nhiều báo cáo tai nạn và đã phải xem các bức
ảnh về nạn nhân bị bỏng. Nhưng chúng tôi không nhắc đến chuyện này
nhiều vì nó không phải là một chủ đề phổ biến.”
Câu chuyện này đã chỉ ra rằng “những cuộc nói chuyện về đạo đức”
hay nói chính xác hơn là việc thiếu vắng những cuộc nói chuyện ấy đã thể
hiện được nhiều điều về một công ty. Các hành động phi đạo đức được mô
tả như thế nào? Quan trọng hơn, nó được che đậy như thế nào? Ví dụ khi
một người bị phát hiện nói dối quản lý hoặc khách hàng thì người ta sẽ
dùng từ “nói dối” hay sẽ trá hình nó bằng cụm từ “hiểu nhầm câu chuyện”?
Điểm quan trọng của việc đặt tên hành động ấy được kiểm chứng trong
một nghiên cứu mà những người tham gia có ác cảm với việc ăn đồ ăn trên
một chiếc đĩa có dán nhãn “xyanua.”
Điểm thú vị là những đối tượng
nghiên cứu gặp vấn đề trong việc vượt qua ác cảm này kể cả khi họ chính
là người đã viết chữ “xyanua” lên chiếc đĩa. Có một sức mạnh tương tự như
vậy khi ta gọi các hành động phi đạo đức bằng chính tên của nó. Nếu
những hành động phi đạo đức không được gọi bằng cái tên vốn có thì chắc
chắn sẽ chẳng có ai can thiệp vào chứ đừng nói đến việc liệu họ có can
thiệp thành công hay không.
Vì những giá trị không chính thức phụ thuộc vào từng công ty, việc
“sửa đổi” đạo đức dựa vào những giá trị này ở mỗi công ty cũng lại khác
nhau. Như chúng ta đã bàn luận, các hệ thống chính thức như bộ quy tắc
ứng xử và đào tạo đạo đức không ảnh hưởng tới các giá trị không chính
thức. Chính những giá trị ấy cần phải định hướng cách hệ thống chính thức
được đảm bảo và thiết kế như thế nào. Một tổ chức không thể đơn giản là
“đi mượn” kế hoạch đạo đức của một công ty khác nhưng nhiều công ty đã
làm như vậy. Chính phủ cũng không thể ban hành những chương trình đặc
biệt và mong đợi sẽ có thành công. Xác định được các giá trị không chính
