Khi đặt thứ tự cho những bộ phim để dành xem sau này, chúng ta ở
trong giai đoạn dự đoán quyết định mình sẽ đưa ra về những bộ phim
chúng ta nghĩ là mình sẽ xem. Tại thời điểm này, chúng ta bị chiếm hữu bởi
những ý nghĩ về điều mà chúng ta nên xem. Một cuộc đối thoại bên trong
có thể diễn ra kiểu như thế này: “Nếu mình ngồi trước màn hình mà không
làm gì, điều tối thiểu nhất mình có thể làm là xem một cái gì đó mang tính
giáo dục.” Điều nên xem nổi trội hơn và bạn đặt các bộ phim giáo dục - bộ
phim “nên xem” dù giá tiền có cao hơn. Tuy nhiên, tại thời điểm bạn thật
sự quyết định bộ phim mình sẽ xem, suy nghĩ về việc giáo dục mình đã đi
đâu đó rất xa khỏi tâm trí bạn. Điều bạn muốn mang tính cá nhân, xốc nổi
và thực dụng đã bao trùm điều bạn nên mang tính lý trí, bình tĩnh và cần
làm và bạn quyết định ngồi trước màn hình bộ phim Kill Bill 2 (hay là vở
hài kịch vô thưởng vô phạt nào đó nếu như Kill Bill 2 không phải là sở
thích của bạn).
Cách lý giải này có thể được áp dụng vào các quyết định đạo đức như
thế nào? Khi suy xét đến hành vi của những người dính líu vào các vụ tai
tiếng gần đây, ví dụ như Bernard Madoff hay là Rod Blagojevich, hầu hết
chúng ta đều tin tưởng chắc chắn rằng mình sẽ không bao giờ có những
hành xử như vậy, sẽ không bao giờ ủng hộ những hành vi đó nếu ai đó bảo
chúng ta làm như vậy và sẽ báo lại những hành động sai trái mà chúng ta
nhìn thấy. Chúng ta tin rằng mình sẽ cư xử như cách mà chúng ta nghĩ là
mình nên làm – theo những nguyên tắc, chuẩn mực và đạo đức của chúng
ta. Nhưng thực tế, các nghiên cứu về đạo đức hành vi cho thấy rằng khi
phải đối mặt với một quyết định liên quan đến khía cạnh đạo đức, chúng ta
hành xử khác với những dự đoán về điều mà chúng ta sẽ làm. Điều chúng
ta muốn sẽ chiến thắng và những hành vi không đạo đức xảy ra.
Tại sao chúng ta dự đoán về hành xử của mình một đường và rồi
chúng ta lại hành động một nẻo, hết lần này qua lần khác trong suốt cuộc
đời mình? Các nhà xã hội học đã khám phá ra rằng chúng ta nghĩ về một
quyết định khi chúng ta dự đoán cách mình sẽ cư xử rất khác với khi chúng
