thật sự được bắt nguồn (trace) từ những khác biệt về động cơ tại hai thời
điểm khác nhau. Khi suy nghĩ về cách họ sẽ hành xử nếu đối diện với
những đối thủ ganh đua, các nhà đàm phán được thúc đẩy bởi động cơ
“chiến thắng” và ngăn chặn ai đó lấy mất quyền lợi của họ. Khi thật sự đàm
phán, các nhà đàm phán thật ra lại được thúc đẩy bởi việc đơn giản là đạt
được thỏa thuận và tránh ra về tay trắng. Tương tự như vậy, động cơ của
một người bình thường khi dự đoán họ có cho con mình tham gia vào thử
nghiệm lâm sàng là vì lợi ích xã hội; tuy vậy, vào thời điểm quyết định,
động cơ chỉ tập trung vào con của họ.
Khi các quyết định mang khía cạnh đạo đức, nghiên cứu của Ann và
David Messick cho thấy rằng sự phai nhạt dần đạo đức có thể là yếu tố căn
bản dẫn đến khác biệt giữa cách chúng ta nghĩ mình sẽ hành xử với cách
chúng ta thật sự hành xử. Trong giai đoạn dự đoán, chúng ta có thể thấy rõ
ràng khía cạnh đạo đức của một quyết định có sẵn. Những giá trị đạo đức
của chúng ta được khơi dậy và chúng ta tin rằng mình sẽ hành xử dựa trên
những giá trị này. Như đã thảo luận ở chương 2, mô hình của các quá trình
ra quyết định xuất phát từ các nhà triết học, họ thường dự đoán nhận thức
đạo đức sẽ khơi dậy hành vi đạo đức. Tuy nhiên, tại thời điểm ra quyết
định, sự phai nhạt đạo đức xuất hiện và chúng ta không còn thấy khía cạnh
đạo đức của một quyết định nữa. Thay vào đó, chúng ta sẽ bị chiếm hữu
bởi tư tưởng làm thế nào để kinh doanh tốt nhất hay việc đưa ra các quyết
định pháp lý. Các nguyên tắc đạo đức có vẻ không còn liên quan mấy, vì
thế chúng không xuất hiện trong quyết định của chúng ta và kết quả là
chúng ta đã cư xử không đạo đức.
Câu chuyện xe Pinto của hãng Ford năm 1970 là một trường hợp minh
họa cách vai trò của đạo đức phai nhạt dần vào những lúc ra quyết định có
thể dẫn đến những kết quả tồi tệ. Trong trường hợp va chạm xe từ phía sau,
bình xăng của Pinto đã phát nổ ở một tần số không chấp nhận được. Và vì
cánh cửa của xe bị kẹt trong suốt các vụ tai nạn, có nhiều người đã thiệt
mạng trong những vụ tai nạn xe Pinto vào những năm 1970.
