Dù ta thắng hay thua trong chuyện này thì Điện Biên Phủ cũng sẽ có vai trò
cái nhọt tụ độc cho phép ta tránh được trận đánh trong vùng châu thổ.
Đối với Cogny, các tiểu đoàn bị đem ra làm vật hy sinh ở Điện Biên Phủ
không phải đơn giản là những quân bài mà là những đơn vị quân đói bằng
xương bằng thịt đặt dưới quyền ông. Hơn nữa, đó lại là những đơn vị tinh
nhuệ nhất trên toàn Đông Dương. Đóí với ông, dùng nó làm mồi để nhử các
đơn vị chủ lực địch không những chỉ là một sai lầm nghiêm trọng mà còn là
phản bội quân sĩ. Mười năm sau, trong khi những điều Navarre viết không
hề để lộ ra một chút tình cảm nào như thế thì tình cảm ấy vẫn là cái nổi bật
trong những bài viết của Cogny. Theo Navarre, việc hy sinh các đơn vị bị
vây hãm cho phép quân Pháp tranh thủ được thời gian và giành thắng lợi.
Không nghi ngờ gì rằng nếu bài toán Điện Biên Phủ được đưa vào máy tính
điện tử thì máy tính sẽ đưa ra lời giải đúng như của Navarre. Nhà lý luận
quân sự ấy không hiểu rằng mất những đơn vị tinh nhuệ nhất của đoàn quân
viễn chinh có nghĩa là tinh thần chiến đấu của chiến binh Đông Dương sẽ
suy sụp và ý chí tiếp tục chiến tranh của chính quốc sẽ chẳng còn. Hiên tất
cả những điều đó không hề giải thích được làm sao mà Navarre lại có thể đã
từng có lúc cho rằng 9 tiểu đoàn bộ binh, trong đó chỉ có 3 là thực sự tinh
nhuệ, có thể cầm cự được trong một tập đoàn cứ điểm xây dựng vội, chống
lại cuộc tấn công của 3 đại đoàn Việt Minh có một sức mạnh hỏa lực chưa
từng thấy ở Đông Dương. Đúng như thái độ cần phải có của một vị tổng tư
lệnh, Navarre sau này đã nhận về mình toàn bộ trách nhiệm về quyết tâm
ấy. Nhưng điều đó cũng không giải thích được những lý do đã làm ông ta hạ
quyết tâm như thế. Nhiều sĩ quan làm việc quanh tõng tư lệnh có khuynh
hướng đổ lỗi cho không khí lạc quan mà đại tá Berteil đã tạo ra quanh ông
ta.
Điều đó cũng chẳng giải thích được thái độ chấp nhận mạo hiểm ở Điện
Biên Phủ. Theo tướng Catroux, người chủ trì ủy ban điều tra đã được lập ra
sau thảm họa, nguyên nhân chính của sai lầm phạm phải có thể là ở chỗ
Navarre không có chút kinh nghiệm trực tiếp gì về chiến tranh rừng núi ở
Đông Dương. Từ những tin tức tình báo nhận được, Navarre hình như đã