ĐIỆN BIÊN PHỦ TỪ GÓC NHÌN CỦA NGƯỜI LÍNH PHÁP - Trang 443

"Chịu sự ảnh hưởng của tuyên truyền Việt Minh và cả các cuộc nghe đài
phát thanh bằng tiếng Pháp và vài tờ báo được thả dù, tinh thần của một số
đơn vị đã dao động; những cuộc đào ngũ đã được ghi nhận, có những người
ẩn trốn trong hầm hào để khỏi phải chiến đấu".

Lăng le chống lại "sự đào ngũ của tất cả những ai không phải là người Âu .
Ông xác định: "Với từ đào ngũ tôi hiểu đó là sự trơ ì hoàn toàn, cả thể xác
lẫn tinh thần".

Người ta có thể phân biệt ba loại bỏ ngũ, loại ít xảy ra nhất là đào ngũ mang
theo vũ khí. Loại thứ hai, là những người ẩn trốn trong hầm hào để khỏi
phải chiến đấu nữa. Loại thứ ba, thưa hơn, kết thúc rất tồi tệ; thần kinh bị
chấn động mạnh vì sự dữ dằn, tính quyết liệt của hành động, binh lính chạy
lui về tuyến xuất phát của họ. Họ vấp phải một hạ sĩ quan không có thì giờ
để lập lại trật tự đã nổ súng vào những người chạy trốn. Kiểu phản ứng như
vậy đã được thấy ở tiểu đoàn 6 dù thuộc địa, ở tiểu đoàn 2, trung đoàn 1 dù
và về sau ở tiểu đoàn 1 dù thuộc địa. Nói chung, trước thái độ kiên quyết
của các hạ sĩ quan, binh lính bỏ chạy đã quay lại và lại tiến lên phía trước.
Đôi khi sự sợ hãi làm cho một số người ngồi tê liệt dưới đáy hố. Ta hãy đọc
những ý kiến làm chứng của đại úy Brăngđông thuộc tiểu đoàn 1 dù ngoại
quốc:

"Lính lê dương của chúng ta và lính dù thật là tuyệt vời! Chúng ta không
thể có những lời lẽ như vậy đối với những người Việt mà chúng ta cũng đã
dùng để "nhuộm vàng” cả các đơn vị lê dương. Họ không muốn chiến đấu
nữa, nhất là từ khi có pháo binh Việt Minh. Phải dùng chân đá vào họ để
đẩy họ ra khỏi hầm trú ẩn”.

Nhưng, những kẻ đào ngũ, những "con chuột ở sông Nậm Rốm", những kẻ
trốn lang thang, và những người sống ngoài lề khác, họ có bao nhiêu?
Trong một bản tổng kết ngày 24-5 có ghi một dòng viết tay "Do ông
Sơvinhê chuyển đến”, người ta lấy được con số 254 người đào ngũ của