Phạm Xuân Ẩn trả lời tôi bằng một tiếng “có” mạnh mẽ, một vẻ
đồng tình kéo dài, đi kèm với một cái vẫy tay tán thành, những
ngón tay hướng lên trời. “Thời kỳ đó chủ trương của Liên Xô là ủng
hộ các cuộc chiến tranh giải phóng. Trung Quốc dưới sự lãnh đạo
của Mao Trạch Đông cũng đang làm điều tương tự. Để đương đầu
với thách thức đó, người Mỹ đang phát triển các học thuyết chống
chiến tranh du kích để đàn áp các cuộc chiến tranh giải phóng.
Chiến lược ở Việt Nam cũng giống hệt như ở bất kỳ nơi nào khác
trên thế giới. Giải phóng các thuộc địa cũ. Làm ra vẻ đưa họ vào con
đường tiến tới tự quyết, trong khi tung ra các lực lượng đặc biệt và
sử dụng chiến tranh không thông thường để đàn áp lực lượng cách
mạng. Thực ra chính sách này có từ hồi những năm 1950, khi nước
Mỹ ký thỏa thuận hỗ trợ quân Pháp tại Đông Dương và thành lập
phái bộ Sài Gòn của Lansdale.”
“Tôi không hề chống đối người Mỹ. Tôi chống đối chính sách của
họ. Tôi không có lựa chọn nào khác. Họ đang tiến hành một cuộc
chiến tranh. Chúng tôi phải chống lại nó. Phe cộng sản chúng tôi
phải nắm rõ chiến lược này. Chúng tôi phải thu thập tất cả những
thông tin có thể và phân tích những thông tin ấy. Đây không phải là
điều dễ dàng, nhưng nếu không có nó, thì tức là đang tiến hành
chiến tranh trong mò mẫm. Anh có thể giành chiến thắng nhờ ngẫu
nhiên, nhưng nhiều khả năng anh sẽ thua vì thiếu hiểu biết.”
Tôi hỏi Phạm Xuân Ẩn là việc ông phải sống cuộc sống hai mặt
của mình với đủ loại mưu kế và giấu giếm có khó khăn không.
“Đúng là khó khăn thật,” ông nói, lặp lại câu này đến ba lần. Sau đó
ông nhắc đến một tay cựu trung tá trong quân đội Mỹ, người đã kết
bạn với ông hồi ông còn là sinh viên ở California. Phạm Xuân Ẩn
đang quay về sau chuyến thăm bạn ở Monterey thì ông bỏ lỡ mất
điểm dừng xe buýt để xuống trường Orange Coast. Ông xuống xe ở
bờ biển dưới mạn Laguna Beach. Đó là đêm giao thừa, và không còn
chiếc xe buýt nào nữa. Viên trung tá, đang trên đường đi đón cô con
gái về thăm nhà nhân dịp nghỉ lễ, đã cho ông đi nhờ xe tới trường
