tối, nó đã đánh “dấu chấm hết cho sự ngộ nhận rằng chúng ta khác
họ, rằng chúng ta tốt đẹp hơn”, theo lời Halberstam.
Trong đánh giá của mình về sự kiện Cẩm Nê, đáng ngạc nhiên là
Phạm Xuân
Ẩn lại tỏ ra bao dung đến ngạc nhiên. “Từ trước đến giờ người
Mỹ chưa bao giờ có thuộc địa,” ông nói. “Đối với họ, Việt Nam là bộ
phận của một chiến lược toàn cầu.” Ông miêu tả những người lính
thủy quân lục chiến Mỹ đã bối rối như thế nào về Việt Nam ngay từ
lúc họ đặt chân đến. “Sau khi được huấn luyện ở Bắc Carolina, một
khóa huấn luyện khắc nghiệt đến khó tin trong đó họ phải đứng
dưới nước hàng giờ liên tục, họ bước ra khỏi tàu đổ bộ để bước lên
bãi biển ở Đà Nẵng. Và họ thấy gì ở đó? Một lô những cô nàng xinh
đẹp cổ quàng vòng hoa. Chẳng thấy tăm hơi kẻ thù ở đâu cả. Họ trở
nên chưng hửng. Họ không biết phải làm gì. Ban ngày thì những
người lính thủy quân lục chiến cũng tử tế, nhưng đêm đến thì họ cư
xử hoàn toàn khác. Một ai đó tràn ngập lòng thù hận bất ngờ ra lệnh
thiêu rụi một ngôi làng.”
Cẩm Nê là một “sự kiện đau thương” đối với Phạm Xuân Ẩn,
một bước ngoặt trong cuộc chiến của cá nhân ông. “Cũng giống như
những tòa tháp Trung tâm Thương mại Thế giới bị tấn công khủng
bố và rất nhiều người vô tội thiệt mạng. Có thể những người lính đó
đã ấp ủ nọc độc của sự thù hận. Đó là điều không tránh khỏi trong
chiến tranh. Cũng giống như những gì đã xảy ra trong vụ thảm sát
Mỹ Lai. Con người luôn có hai phần, phần con và phần người. Đôi
lúc phần bản năng con vật trở nên mạnh đến nỗi con người đánh
mất lý trí của mình. Người Việt Nam cũng làm điều đó với người
Việt Nam. Họ không còn biết mình là anh em hay kẻ thù.
Ngay cả Chúa Trời cũng không thể giải thích được.”
Chúng tôi quay lại với chủ đề này khi tôi đến thăm nhà của Phạm
Xuân Ẩn vào buổi sáng ngày 20 tháng 5 năm 2004. Cả hai chúng tôi
đều đã thức khuya xem CNN tường thuật trực tiếp phiên điều trần
