một bản, và tôi cũng gửi cho ông một số cuốn sách khác mỗi khi
những người bạn chung của chúng tôi đến Việt Nam. Phạm Xuân
Ẩn biết là tôi rất muốn được nghe câu chuyện của ông. Ông là một
vị chủ nhà rất hòa nhã với những vị khách được phép tới thăm mình
sau khi Việt Nam tiến hành công cuộc đổi mới, phiên bản
perestroika
riêng của nước này, hồi cuối những năm 1980. Ông
thường dành nhiều giờ giải thích về lịch sử và văn hóa Việt Nam,
nhưng lại im lặng như một con nhân sư về một chủ đề: cuộc đời
mình với tư cách là một điệp viên. Cuối năm 2003, tôi nhận được
một bức thư cho biết cuối cùng thì có thể ông cũng đồng ý nói
chuyện, không chính thức mà là những cuộc trò chuyện thân tình.
Những cuộc trò chuyện này bắt đầu vào dịp Tết, năm mới theo âm
lịch, và được nối lại trong khoảng hai tuần vào đầu mùa mưa tháng
5 năm 2004. Tôi gặp lại Phạm Xuân Ẩn vào tháng 3 năm 2005 và sau
đó là cả năm sau trước dịp Tết.
Phạm Xuân Ẩn dẫn tôi qua khu vườn nhà ông, một khoảnh
không gian nhiệt đới sum suê với những cây khế và quất. Khu vườn
thoang thoảng mùi hoa sứ, điểm xuyết màu sắc của những chậu mai
và lan đang trổ bông. Một con diều hâu và ba con gà chọi chăm chú
nhìn chúng tôi từ trong những chiếc lồng đặt dưới gốc cây. Chúng
tôi dừng bước giữa vườn chiêm ngưỡng bức tượng bằng sứ của một
trong những con chó béc giê Đức, cục cưng của Phạm Xuân Ẩn. Ông
coi Edward Lansdale, điệp viên tình báo quân sự và được cho là
nguyên mẫu cho nhân vật người Mỹ “trầm lặng” của Graham
Greene, là người dạy ông cách sử dụng chó trong công việc của
mình. “Tôi huấn luyện chó của mình sao cho nó có thể đánh động
cho tôi khi cảnh sát đang lục soát nhà dân, dù cách đó cả cây số,”
ông nói. “Nó mới là một điệp viên cừ.” Phạm Xuân Ẩn, với kiểu hài
hước rất tinh quái của mình, cũng cho biết là con chó siêu thông
minh của Lansdale trong vườn nhà ông có đến ba tinh hoàn.
Vợ ông, bà Thu Nhạn, đang quét dọn hiên trước với một cây chổi
cán ngắn. Bà là một phụ nữ vui tính, khuôn mặt tròn trịa phúc hậu
