Theo lịch của người Việt Nam, Phạm Xuân Ẩn sinh năm Đinh
Mão, giờ Sửu, tức ngày 12 tháng 9 năm 1927, cách Sài Gòn khoảng
20 dặm về phía Đông Bắc, tại nhà thương điên Biên Hòa, nơi vào
thời điểm đó là cơ sở y tế duy nhất của người Âu tại Nam Kỳ tiếp
nhận người Việt Nam. Là con trai đầu của một cadre supérieur, một
viên chức có học của chính quyền thuộc địa, ông được nhận giấy
khai sinh của Pháp, một đặc quyền hiếm thấy. “Họ có một bác sĩ
chuyên chăm lo cho những người điên bị dính bầu,” Phạm Xuân Ẩn
nói. “Do tôi được sinh ra trong một nhà thương điên nên nhiều
người nói rằng
máu tôi bị nhiễm virus cộng sản
: Ẩn được sinh ra
trong một nhà thương điên hả? Thảo nào
chả theo cộng sản
...
Chả điên
mà
! ”
Phạm Xuân Ẩn là một nhà kể chuyện ngụ ngôn đại tài. Ông sử
dụng những câu chuyện ngụ ngôn và tục ngữ để chế giễu thói tham
sân si của người đời. Sự hóm hỉnh của ông công nhận những điều vô
lý của cuộc sống và xoay quanh những mâu thuẫn của nó, nhưng
nhiều lúc tôi tự hỏi liệu đó có phải chỉ là một tấm lá chắn, một dạng
mai bảo vệ để đánh lạc hướng người đối thoại. Tại sao Phạm Xuân
Ẩn lại trở thành một người cộng sản? Lẽ nào ông đùa giỡn về
chuyện đó vì vấn đề quá nghiêm túc nên không thể được giải quyết
bằng cách nào khác được?
Có gốc gác ở Hà Đông, nằm ngay trung tâm của miền Bắc Việt
Nam trong vùng châu thổ sông Hồng đất chật người đông, nằm
giữa Hà Nội và vùng ven biển, cụ nội của Phạm Xuân Ẩn là Phạm
Xuân Hùng, một người thợ kim hoàn, được nhà Nguyễn mộ vào chế
tác đồ vàng bạc cho triều đình ở Huế, miền Trung Việt Nam. Ông
nội Phạm Xuân Ẩn là Phạm Xuân Dương, thăng tiến qua ngạch
quan lại của Việt Nam, trở thành thầy giáo và cuối cùng là hiệu
trưởng một trường tiểu học nữ sinh ở Huế. Trong bức ảnh đặt giữa
bàn thờ gia tiên nhà Phạm Xuân Ẩn, ông Phạm Xuân Dương đeo
một chiếc huân chương bằng vàng trên ngực. Được chính hoàng đế
ban tặng, chiếc huân chương lớn bằng cánh hoa tulip, còn được gọi
