Nội vụ Việt Nam, và thị trưởng Sài Gòn. Phạm Xuân Ẩn nói với tôi
rằng cuộc tụ họp của họ là một màn diễn theo chỉ đạo, để quay loạt
phim truyền hình mười hai tập
mà Đảng (Cộng sản) đang làm
về
ông.
Người điệp viên già từ thời Chiến tranh Lạnh nay lại phải lo
chống đỡ sự ôm ấp nồng nhiệt của nhà nước.
Trước khi tôi tạm
biệt, Phạm Xuân Ẩn quay lại nói về cái chết của ông, và ông nói với
tôi rằng ông muốn được hỏa táng rồi rắc tro xuống sông Đồng Nai
gần Biên
Hòa, nơi ông sinh ra. Trong khi đó, quân đội lại khăng khăng đòi
tổ chức cho ông một đám tang theo nghi lễ nhà nước.
Ngôi nhà thơm nức mùi cơm đang nấu trong bếp. Tôi nhìn qua
phía đầu bên kia phòng khách và nhận thấy bàn trong phòng ăn đã
được thay chức năng. Nó đang oằn xuống dưới những đống sách và
tạp chí khổng lồ đã mốc meo như thể những người bạn của Phạm
Xuân Ẩn, vì sợ mất ông, đã xây cả một pháo đài giấy chống lại thần
chết. Giờ ăn tối đến rồi lại qua, và Phạm Xuân Ẩn vẫn còn “nói nói
nói”, cho đến khi ông nằm vật xuống giường, thở không ra hơi. Tôi
nói lời tạm biệt và đứng lên bước qua vườn một mình, đi qua bức
tượng con chó béc giê Đức yêu quý bằng sứ của Phạm Xuân Ẩn và
những chiếc lồng nuôi gà chọi của ông. Tôi ra về với một trái tim
nặng trĩu vì biết rằng đây là lần cuối cùng tôi còn được nói chuyện
với Phạm Xuân Ẩn.
Phạm Xuân Ẩn không phải lúc nào cũng là một người kể chuyện
đáng tin cậy; ông nhất định không chịu kể về một số phần trong
cuộc đời mình. Có một câu chuyện ông kể về mình - về việc ông là
điệp viên chiến lược thay vì chiến thuật - mà tôi thấy nghi ngờ.
Nhưng gói gọn trong cuộc đời ông là những sự thật cơ bản về chiến
tranh tại Việt Nam và những hậu quả của nó. Tôi nhất quyết cho
rằng câu chuyện phi thường về người điệp viên Việt Nam này,
người cũng tình cờ là một nhà báo, là chìa khóa để chúng ta hiểu thế
giới đương đại của các phóng viên dấn thân. Xét cho cùng, có phóng
viên nào là không dấn thân, không ở trong một đơn vị quân đội thì
