Khi còn nhỏ, Phạm Xuân Ẩn đi khắp nơi qua những vùng sông
nước rộng mênh mông của rừng U Minh trên con xuồng tam bản
của gia đình luôn chất đầy những thiết bị trắc địa và bản đồ của cha
ông. Đến đêm gia đình neo xuồng vào những xóm làng ven kênh,
nơi chính quyền địa phương cho họ mượn những túp lều để nấu
nướng và ngủ lại. Một buổi tối trước khi Phạm Xuân Ẩn tròn hai
tuổi, cả gia đình đang băng qua cửa một con sông lớn đổ thẳng ra
đại dương thì hai chiếc vòi của một cơn lốc biển bắt đầu ập tới.
“Trông nó giống như những chiếc cổ đen sì của hai con ngỗng quấn
chặt vào nhau vậy,” ông Ẩn kể. Con xuồng qua được cơn lốc xoáy,
nhưng mẹ ông, khi đó đang mang thai em gái ông, nhận ra rằng
cuộc sống trên sông nước là quá nguy hiểm đối với cậu con trai đầu
lòng của bà, và Phạm Xuân Ẩn được mẹ đưa về sống cùng ông bà
nội ở Huế.
Họ sống trong một ngôi nhà gạch, do cha của ông xây dựng, nơi
trú ngụ của ông nội cùng bà vợ cả và bà vợ hai, cùng với người chú
con bà trẻ và người cô của ông Ẩn. Sau khi sinh hạ người con thứ
hai ở Huế, mẹ ông lại quay vào với chồng ở miền Nam. “Tôi bị bỏ lại
đó sống cùng với ông nội khi mới lên hai tuổi,” ông Ẩn nói. Ông
không hề dùng cái từ bỏ lại một cách vô tình. Giai đoạn xa cách khỏi
bố mẹ này của ông chỉ vài năm sau lại được tiếp diễn với một giai
đoạn xa cách khác, mà ông Ẩn gọi là thời gian lưu đày của mình.
Phải hai năm sau Phạm Xuân Ẩn mới gặp lại cha mẹ. Họ về Huế
khi bà nội ông qua đời, và sau đám tang, họ đưa Phạm Xuân Ẩn
quay trở lại Nam Kỳ. Không còn sống trên một con xuồng nữa, cả
gia đình trú ngụ trong một ngôi nhà ở tỉnh Gia Định bên ngoài Sài
Gòn, nơi vào thời điểm đó còn là một tỉnh lỵ với vài trăm ngàn dân,
bao quanh là những cánh đồng lúa, đồn điền cao su, và rừng rậm.
Mới chỉ có vài con đường cắt qua vùng nông thôn (cha của Phạm
Xuân Ẩn được phân công quy hoạch nơi chúng sẽ chạy qua), nên
người dân đi qua khu vực này bằng những đường mòn xuyên rừng,
