Nếu cái chết tự nó thực sự là vấn đề, nó hẳn phải là vấn đề cho tất cả mọi người.
Nhưng điều này không đúng. Nhiều người thậm chí thấy thích thú khi chết. Cái
chết có là vấn đề hay không tùy thuộc vào tâm thức người sắp chết. Cái chết tự
nó không đáng sợ, nhưng khái niệm của một người về cái chết có thể là đáng sợ.
Giáo lý đạo Phật giảng giải rằng các hành giả tu tập Phật pháp giỏi nhất luôn
cảm thấy vui khi sắp chết, như thể họ sắp về nhà thăm lại gia đình sau một thời
gian dài đi vắng. Cái chết không hề làm họ bận tâm chút nào. Các hành giả thành
tựu thấp hơn thì hoan hỷ và thoải mái trong giây phút lâm chung và hoàn toàn tự
tin rằng sẽ có một tái sinh tốt đẹp. Ngay cả các hành giả thành tựu thấp nhất
cũng sẽ ra đi không chút lo âu hay sợ hãi. Sự sợ hãi hay hoan hỷ khi chết đều là
do tâm tạo ra; nó không tự hiện hữu.
Nếu chúng ta đã sống suốt đời với tâm từ bi thì trong ngày lâm chung chúng ta
sẽ không cảm thấy hối tiếc, vì mọi việc chúng ta đã làm đều là Chánh pháp, nhân
của hạnh phúc, và không có gì là nhân của khổ đau hay của sự tái sinh vào các
cảnh giới thấp. Vì thế, ngay cả khi đang hấp hối, tâm chúng ta sẽ hoan hỷ và
mãn nguyện. Những ai đã sống một cuộc sống với tâm từ bi thì dù không có tín
ngưỡng họ cũng sẽ chết không sợ hãi, họ sẽ chết với tâm thoải mái và hạnh
phúc.
Có một số người, mặc dù không tin vào sự tái sinh và nghiệp quả, nhưng lại cảm
thấy không an tâm về những gì sẽ xảy ra sau khi chết và họ đã hoảng hốt lo sợ
rất nhiều khi sắp chết. Câu trả lời cho điều này thật đơn giản và hợp lý: Nếu chỉ
có một đời này để sống và không có đời sau thì không có lý do gì để họ phải lo
sợ, vì sau khi chết họ sẽ không còn vấn đề bất ổn nào nữa cả.
Những người y tá làm nhiệm vụ chăm sóc các bệnh nhân sắp chết đã nói với tôi
rằng, theo kinh nghiệm của họ thì những người nghiện rượu thường có sự sợ hãi
kinh khủng nhất khi sắp chết. Tại sao những người nghiện rượu rất sợ hãi khi
sắp chết? Xã hội Tây phương rất cần biết điều này. Không ai có tâm trạng giống
nhau khi chết: một số người thấy an lạc, thoải mái khi chết, một số người khác
