trên mặt đất ban đêm là con bò cạp. Nhưng khi rọi một ngọn đèn vào nơi đó thì
cái mà trước đó trông giống con bò cạp trong bóng tối giờ đây không thể nhìn
thấy nữa. Tương tự như vậy, ngay khi chúng ta thực sự bắt đầu phân tích, ta
khám phá ra rằng cái tôi không hề có trong kết hợp của thân và tâm ta.
Cái tôi mà chúng ta cảm thấy như đang ở đâu đó bên trong thân thể ta không hề
hiện hữu; đó chỉ hoàn toàn là một ảo tưởng. Nếu nó quả thật hiện hữu thì nó phải
trở nên rõ ràng hơn khi ta tìm kiếm nó, nhưng ngược lại, chúng ta hoàn toàn
không thể tìm thấy nó. Nếu ta nghĩ là mình có ít tiền trong ví, nhưng khi xem lại
và không tìm thấy tiền thì hẳn là cái ví đã rỗng. Tương tự, khi tìm kiếm cái tôi
trong kết hợp của thân và tâm, ta không thể tìm thấy nó ở đâu cả, từ đỉnh đầu
xuống đến tận các ngón chân.
Bây giờ, chúng ta phải xem xét về cái tôi thật, vốn có vẻ như tự nó hiện hữu và
không phải do tâm gán đặt tên gọi. Khi chúng ta hết sức bối rối - chẳng hạn như
khi có ai chỉ trích ta, hay buộc tội oan cho ta về một điều gì - hoặc khi chúng ta
rất kích động về một điều gì, chúng ta cảm giác rằng cái tôi hiện hữu thật sự và
độc lập này đang tồn tại bên trong thân thể ta. Đối với ta thì dường như có thể
tìm được cái tôi thật này ở đâu đó bên trong thân thể ta. Tuy nhiên, nếu chúng ta
không thể tìm thấy được ngay cả cái tôi chỉ hoàn toàn được gán đặt tên gọi nơi
thực thể này, thì làm sao ta có thể tìm được cái tôi thật? Không có cách nào tìm
thấy nó! Vì theo suy luận thì không thể nào hiện hữu cái tôi thật này, vốn không
liên quan gì đến tâm của chúng ta.
Khi chúng ta nhận biết một giấc mơ chỉ là giấc mơ, ta biết rằng người ta trò
chuyện trong mơ là không có thật; con người đó không hiện hữu. Tuy nhiên, nếu
chúng ta không nhận biết giấc mơ của ta chỉ là mơ thì ta tin chắc rằng con người
trong giấc mơ của ta là có thật. Theo cách nhìn trí tuệ thì con người ta gặp trong
giấc mơ không hiện hữu; nhưng theo cách nhìn vô minh thì con người đó hiện
hữu. Với cách nhìn này thì đối tượng không hiện hữu; với cách nhìn kia thì đối
tượng có hiện hữu. Đối với cái tôi thật cũng tương tự như vậy. Theo cách nhìn
của trí tuệ, không hề hiện hữu một cái tôi thật; nhưng theo cách nhìn của tâm ảo
tưởng vô minh thì cái tôi thật đó hiện hữu, vì nó hiện ra trước mắt chúng ta và
chúng ta tin rằng nó là thật.
Giờ đây, chúng ta nên có một vài ý niệm về việc cái tôi thật sự hiện hữu như thế
nào. Cái tôi hiện hữu nhưng hoàn toàn không có một sự hiện hữu theo tự tánh
