ĐỊNH HƯỚNG VĂN HỌC - Trang 10

phải có hành đi theo để bảo đảm cho tính cách trung thực của nó.
Hơn thế nữa phải là “An hành” mới là triết lý, còn như cưỡng hành đã có
công an cảnh sát, lợi hành đã có tiền tài danh vọng, nghĩa là hai thứ hành
này đã quá nhiều rồi, và nhân loại đang muốn đi xa hơn hai đợt đó trong
vận hội mới…
Quả thế, giai đoạn cưỡng hành kể như thuộc thời mông muội: làm vì sợ trời
đánh, thánh vật kể như đã qua và đang chuyển sang giai đoạn lợi hành đi
kèm theo thời quyền pháp lợi lộc. Làm theo lệnh của quyền bính của pháp
luật thì có lợi, được hưởng quyền này nọ ân trạch kia khác như Mặc Địch
hứa hẹn đe loi, và cái gì không có lợi nhãn tiền thì không cho làm như
nhạc, thơ, lễ, văn học.
Đó cũng là tâm trạng mà con người đại chúng quen sống cho tới hiện nay.
Họ căn cứ trên những nền luân lý cấm đoán với cho phép: (permis et
défendu) ai phạm thì phải hình phạt này vạ nọ, ai theo thì đuợc ơn ích kia
khác. Tuy nhiên nhân loại đang trở mình để cho mỗi ngày thêm đông đảo
người hơn biết tiến đến giai đoạn an hành. Jung viết trong quyển L homme
à la découverte de son âme (p.37): “La grande révolution du siècle== tout
au de là prend place ici-bas”, cuộc đảo lộn lớn lao của thế kỷ này là các giá
trị đặt ở “xa xôi” được đưa vào gầm trời này, và ta có thể nói thêm sẽ đặt
vào lòng con người và gọi là “an hành”.
An hành là cách hành động độc lập vô vị lợi, khác với cưỡng hành ngoại
khởi. Với cưỡng hành chủ thể bị sai sử do một chủ thể bên ngoài cho tới độ
làm lấn át hết quyền định đoạt của người làm. Còn ở lợi hành thì tác giả
hướng ra ngoại vật chứ không hướng nội, nên không phải là tác động nằm
vùng. Cả hai trường hợp đều bao hàm sự mất quyền (cưỡng-hành) hoặc sự
nghèo nàn bất túc, nghĩa là không đủ tự lực tự cường và vì thế dễ sinh ra sự
nghiêng ngả hoặc về phía năng hoặc về phía sở. Nếu nghiêng sang bên
Năng cũng gọi là chủ thể thì đẻ ra những thuyết có tính cách duy chủ thể
== subjectivisme như thí dụ duy tâm. Nếu nghiêng sang phía sở cũng gọi là
“đối tượng” thì đốc ra duy đối tượng== objectivisme thí dụ duy vật. Đó là
những bệnh trạng của nhị nguyên, bao giờ cũng chọn một bỏ một, không đi
tới tổng hợp, mà chỉ biết có giản lược, tức cũng là đồng nhất vật.