ĐỊNH HƯỚNG VĂN HỌC - Trang 102

ra nét đặc trưng của mình, sao cho công việc trao đổi có lại mà cũng có đi.
Để giúp vào việc đó chúng ta hãy thử tìm hiểu nét đặc trưng của nền văn
hóa Viễn Đông.
Muốn thế không gì tốt hơn là đưa ra cái nhìn toàn cảnh trên cả ban nền văn
hóa quen thuộc là Âu Tây, Ấn Độ, Viễn Đông thì tự nhiên sẽ dễ nhận ra nét
đặc trưng của Viễn Đông. Xin mở dấu ngoặc: với tôi Viễn Đông Nho giáo
hay văn hóa Trung Hoa là một thực thể với những sắc thái riêng dưới mỗi
danh từ. Trung Hoa là lãnh đạo trong khối nên gọi là văn hóa Trung Quốc,
nền tảng văn hóa đó là Nho, nên gọi là Nho giáo. Riêng tôi hay dùng thành
ngữ Viễn Đông để nói lên phạm vi ảnh hưởng của nền văn minh Nho giáo.
Xin đóng ngoặc và trở lại vấn đề đối chiếu của các văn minh.
Nếu ta lấy chân, thiện, mỹ làm tiêu điểm xem một nền văn minh nhấn
mạnh trên điểm nào thì đại để có thể tạm chia như sau:
Văn minh Âu Tây chuộng mỹ
Văn minh Ấn Độ chuộng chân
Văn minh Viễn Đông chuộng thiện.
Văn minh Âu Mỹ bắt nguồn từ Hy Lạp. Hy Lạp là quê hương của mỹ nơi
mà Aphrodite là nữ thần của đẹp còn đẹp hơn Ida vợ của Zeus, rồi tới
Hélène là nữ hoàng của sắc đẹp (Hélène reine de Beauté).
Người Hy Lạp tôn thờ mỹ đến độ bất kể đến chân và thiện. Lịch sử thiên
cung (Olympe) của họ dệt toàn bằng các xì căng đan lớn nhỏ. Các thần
minh của họ đều nói dối, giết người, ăn trộm, ngoại tình, và hầu hết đêm
nào cũng xuống bờ Địa Trung Hải mò gái. Vậy mà người Hy Lạp không nề
hà chi cả, miễn sao câu chuyện phải hay, phải đẹp, đủ để gợi hứng cho các
thi sĩ, kịch sĩ, hùng biện gia, điêu khắc v.v… chỉ cần đẹp không cần thật.
Người Hy Lạp đã hé nhìn thấy trái đất tròn và Aristaque de Samos còn đưa
ra giả thuyết là nó xoay quanh mặt trời. Nhưng người Hy Lạp đã tố cáo
Aristaque là rối đạo và vứt bỏ giả thuyết của ông vì nó không “đẹp” bằng
cỗ xe của thần Apollon chở mặt trời.
Với Platon thì căn nguyên hình thức (đẹp) cao trọng hơn mọi căn nguyên,
kể cả căn nguyên chất liệu (thực), ông quý trọng cái củ (hình thức) mà ông
cho là thần củ (le compas est l instrument divin) bất chấp đến quy (là thập