ĐỊNH HƯỚNG VĂN HỌC - Trang 109

các vị ở Trung Hoa dân quốc vì hai lý do quan trọng. Trước hết hội nghị
được nhóm tại đây, sau là vì cho tới nay Trung Quốc vẫn là nước đàn anh
trong đại gia đình văn hóa Viễn Đông, đến nỗi thường người ta chỉ quen
gọi là triết học Trung Hoa, hay văn hóa Tàu. Nhưng thực ra đó là việc
chung của đại gia đình văn hóa, nên chúng tôi nhân danh là một phần tử
trong gia đình đưa ra mấy nhận xét kèm theo mấy đề nghị gởi cách riêng
đến nước lãnh đạo của khối văn hóa Viễn Đông.
Các đề nghị của chúng tôi quy vào hai điểm, một là nội dung chương trình
triết, hai là cách tuyển lựa và đào tạo giáo sư triết.
Nội dung chương trình triết.
Không thể quan niệm triết theo lối Tây phương tức đặt nổi triết sử mà
không quan tâm tới nội dung triết, nói khác không nên chỉ tạo ra các học
giả về triết, nhưng phải đào luyện nên những triết gia tức không chỉ nên chú
ý đến lý trí, nhưng còn phải nghĩ tới tâm hồn.
Muốn giữ được sắc thái Viễn Đông cần phải quan tâm tới nội dung hay cái
học đào tạo, cái biết hiện thực (formation et noninformation. Knowledge
actual an not factual knowledge). Vậy mà cho tới nay chương trình triết lý
hầu hết xoay quanh triết sử mà không chú tâm tới phác họa một nền triết
mới. Nếu ta lấy số 100 mà nói thì có thể nói chương trình triết dành cho sử
triết tới 80, 90 còn chính việc sáng tạo triết chỉ còn 20, 10. Đại để chia như
sau:
40 triết Đông: 10 Nho
10 Thích
10 Lão
10 linh tinh.
40 triết Tây thì đến 15 cổ điển, 15 tân thời, 10 hiện đại.
Còn lại có từ 10-20 dành cho sáng tạo mà thực ra cũng chỉ là lý luận theo
lối khảo luận, một chương trình mà đến quá 80% dành cho triết sử vốn đã
là lý trí, còn 10-20 nữa cũng mang nặng tính chất lý trí (khảo luận) thì như
thế không phải là việc đào tạo sửa soạn cho sự nảy sinh triết gia nhưng toàn
là đào tạo triết sử gia. Một người chưa được đào tạo để có óc triết thì làm
sao viết nổi sử triết, nên thường chỉ là một bác học về triết.