ĐỊNH HƯỚNG VĂN HỌC - Trang 21

故君子壹于道而以替壹物
壹于道则正
以替稽物则察
Nên ghi nhận hai chữ chính và sát chỉ lối nhìn sự vật của triết gia phải thấu
đến điểm 1 (gọi là chính) còn phần bao quát phải đạt tới số 9 (lão dương chỉ
vạn vật phân tán đến cực độ có thể). Nói khác triết gia phải biết nhìn vạn
vật trong mối tương liên của toàn thể (1-9). Có nhìn được như thế mới vượt
đượt thời gian không gian, trở nên trường cửu, và triết sẽ không bị đảo lộn
mỗi khi tâm thức mở rộng như trong lối xác định. Xác định là lối nhìn từng
sự vật lẻ tẻ 1, 2, 3, 8. Đó là lối nhìn bên ngoài mối liên hệ với toàn thể lẽ ra
phải để dành cho thường nhân kể cả nhà khoa học. Khoa học luôn luôn đổi
mới do mối liên hệ mở rộng theo đà tâm thức đi lên, nếu triết học cũng nhìn
vật đích khách quan kiểu đó thì sẽ luôn luôn đổi hướng nên không thể
hướng dẫn được đời sống. Đã thế vì không nhìn theo được cái toàn thể thì
chỉ là triết lý trục vật, triết lý chết khô. Bởi vì sự vật chỉ sống khi còn toàn
thân, nếu chỉ còn một nửa làm sao sống, làm sao linh động. Cho nên có học
mà thiếu hành thì nguyên nhân căn do là tại cái nhìn phần mớ. Triết học
không gây nổi hứng thú cũng vì đấy, vì sự chọn lầm phương pháp: thay vì
theo nguyên lý uyên nguyên thì lại chỉ xác định sự kiện (information of
facts); thay vì tri thức hiện thực (knowledge actual) thì đi sang tri thức kiện
tính (knowledge factual). Sự định hướng sai lầm căn bản đó kéo theo
những bất tiện như sau:
Thứ nhất là dẫm chân lên phạm vi khoa học chuyên môn, gây ra sự trùng
hợp (double emploi) vô ích, đã vậy dễ làm cho triết lý bị hạ giá ở chỗ đi
vào cương vị mà triết không được trang bị, thí dụ thuyết biến hóa đưa
những khẳng định cụ thể về tầng trời, lòng đất, những hình thái biến hóa
của thú vật hay con người. Đó toàn là những vấn đề thuộc kiện tính, nên
cần phải đào bới, phải có máy đo lường với các phương pháp thực nhiệm
thâu thái tài liệu, dùng giả thuyết làm việc, rồi kiểm chứng nghĩa là những
phương tiện hoàn toàn thuộc phạm vi thực nghiệm. Nếu thiếu trang bị
những điều kiện khách quan mà cứ nói là nói mò, chẳng ai bắt phải ra khỏi
phạmvi của triết để nói mò như vậy.