ĐỊNH HƯỚNG VĂN HỌC - Trang 36

sống con người bị coi nhẹ hơn luật pháp, như vậy chủ thể bị hiếp đáp do
đối tượng. Đấy là một cực đoan, nó sẽ gây ra phản ứng là bật sang đối cực
kia gọi là Subjectivisme, đề cao chủ thể đến độ lấn át vạn vật cho tất cả là
hư vô, như Âu Châu hiện đang tiến mạnh vào giai đoạn mà Nietzsche gọi là
hư vô của Âu Châu: Nihilisme occidental. Tuy nhiên cái hư vô Âu Châu là
một kiểu riêng chưa cùng cực. Nếu muốn tìm ra đại diện cốt cán cho giai
đoạn hai này thì phải sang Ấn Độ mà siêu hình học đặt nền trên Neti neti:
không không, hay là thái hư của nhà Phật. Trạng thái đó được thực thi bằng
giai đoạn dứt bỏ là chẳng thứ tư trong thể chế Ashram gồm bốn đoạn là:
đi học
lâp gia đình
đi tu
trút bỏ
nhiều khi cả đến quần áo, chỉ còn trang phục bằng không khí. Như vậy là
đạt độ Vô tuyệt đối diễn tả bằng cách thế ở đời. Tuy nhiên ngoại trừ một số
trường hợp đặc biệt còn phần đông là thứ Vô đối kháng Hữu, nên cả hai
còn ở một bình diện và do đó giống nhau trên những nét chính và rồi cuối
cùng gặp nhau, gặp bằng cách sáp lưng (les extrémités se touchent). Một số
thuyết lý hư vô Ấn Độ đề cao đại ngã đến độ quá trớn rơi vào bệnh được
tâm phân gọi là bệnh “vọng phát vô thức”: inflation de l inconscient, tức là
khi đã quá quan trọng phần vô thức thì những mảnh tiềm thức sẽ xuất hiện
trong một sự hữu riêng biệt dưới những hình thức núi Meru, Tây phương
cực lạc, Âm ty, ác quỷ v.v… cái đó tâm lý kêu là hyperconcrétisme hay là
hypostasier tức là bệnh để cho những mảnh tâm thức thoát ra sống một đời
sống riêng biệt và lớn mạnh đến độ hiếp đáp chân ngã, làm giảm thiểu đời
sống về một khía cạnh nào đó như tục thờ bò cái hiện nay ở Ấn Độ 400
triệu dân, 200 triệu bò cái, thức ăn không đủ nuôi 600 triệu đơn vị, thành ra
đói cả bò lẫn người. Giết bò thì xôn xao trong nước.
Tóm lại quá nghiêng sang chủ thể cũng là một bệnh thiên lệch y như sự
nghiêng sang đối tượng, nó làm cho người trở thành yếu đuối, lệ thuộc, cho
nên hễ có thiên thì có ỷ (cậy dựa), lệ thuộc vào đối tượng vào vật đích là rơi
vào định mệnh với đủ hình thức dị biệt, thiên sang chủ thể là thiên mạng