Kim Định
Định Hướng Văn Học
Chương 3 ( B)
III. Hữu vi hay vô vi
4. Chặng đường của Lão Trang
Xếp Lão Trang vào chặng đường nào? Thưa Lão Trang cỡi lên đoạn ba hai.
Có thể phần nhỏ ở trong đoạn hai, phần lớn đã vào đoạn ba. Trước hết
chúng ta xét những dấu hiệu chứng tỏ Lão Trang còn ở trong Vô vi như đối
với Hữu vi.
Lý chứng đầu tiên là vì còn đối kháng với hữu vi nên còn nhiều mặc cảm
với hữu vi và muốn trở lại giai đoạn “phác tố” của thời kỳ bộ lạc, mà truyền
thống quen gọi là địa đường hoặc là hoàng kim thời đại với chính sách
phóng nhiệm giảm thiểu chính quyền đến mức tối đa hay như Trang Tử là
vô trị của thời hoàng kim sơ khai “chim chóc làm tổ bên tay, người cùng ở
với nhau” (Lan- Aùi 166), hồn nhiên đồng nhất. Ai trong chúng ta cũng có
những lúc nhớ nhung mơ tưởng “xây nhà bên suối nước”, nhất là từ lúc
đứng tuổi trở đi đã dạn dầy với thế gian nghĩa là gian đến thế: lật lọng, lừa
đảo, bội bạc, làm choán lấp chân thành thì chỉ muốn đập tan văn minh để
trở về rừng sống cuộc đời thanh thản, bạn với khe suối, ăn quả rừng, khổ tí
nhưng sướng ở chỗ mắt khỏi xem thấy con người văn minh bị trăng trói
trong những ước định lệ tục…
Cái khát vọng “phục kỳ sơ” đó ai cũng có lúc cảm được… Nhưng đó chỉ là
những nhớ nhung mơ màng chứ không trở thành chủ trương như với Lão
Trang. Nơi đây các ngài tìm ra căn do những tệ đoan đó phát xuất từ hữu vi
phân biệt, lìa xa đời Đồng nhất. Vì thế sự “phục quy phác tố” có nền móng
triết lý. Lão Tử nói:
Tục nhân sát sát
Ngã độc muộn muộn ĐK.XX
俗人察察
我独闷闷
Người đời xét rạch ròi,
