ĐỊNH HƯỚNG VĂN HỌC - Trang 44

văn sĩ mong mỏi việc giải thoát bản ngã, nhưng chính vì không thành công
nên họ đâm ra hoang mang, thao thức, điên loạn, thù ghét văn minh, phẫn
nộ với chiến tranh mang nặng mặc cảm tội lỗi xao xuyến, khắc khoải, đầy
tiếng kêu xa bi thiết vì cảnh cô đơn, xa lạ của kẻ bơ vơ mất gốc, bị đầy ải,
không chốn, không nhà, nghĩa là đã đánh mất bản ngã người, đã đánh mất
thăng bằng tâm trí như ta đọc thấy qua các tác phẩm của Kierkegaard,
Nietzsche, Dostoievski, Kafka, Joyce, Rimbaud… nghĩa là hạng thiên tài
lãng mạn: tài có mà điên có. Nên nó nguy hiểm gieo vào đầu óc thanh niên
ý nghĩ muốn thành tài cần phải điên điên khùng khùng cuồng loạn…
Những người chuyên đọc mấy tác phẩm đó nhiều quá có thể trở nên tán
loạn, “có thể sung sướng làm thằng điên dại suốt đời”. Nhiều người kết liễu
cuộc đời bằng tự tử. Và đó là lý do khiến cho những người như Etiemble ái
ngại khi thấy Lão Trang được đề cao. Nhưng lo như thế là chưa nhận ra
rằng chữ Vô trong Lão Trang không bao giờ có nghĩa hữu thực
(ontologique), mà chỉ là vô vi với ý nghĩa cao nhất là làm theo thiên nhiên.
Do đó đọc Lão Trang thay vì hại thì có lợi, bởi chưng tâm thức con người
tiến theo lối từ hữu vi qua vô vi để đi đến an vi, nên giai đoạn vô vi rất cần
thiết, vì nó rút con người ra khỏi những chằng buộc của đối tượng, của sự
vật, để giải thoát tâm thức khỏi những tay con tuộc thời không. Chính vì
thế mà khi ta đọc Lão Trang ta thấy tâm hồn như lâng lâng bay bổng. Đấy
là ta cảm thấy ơn ích của giai đoạn Vô. Vì thế mà ta kết luận rằng chặng Vô
rất quan trọng cho sự triển nở tâm hồn. Tuy nhiên chính vì vô là một chặng
tiến hóa, một đòi hỏi của con người nên dễ làm cho người ta đi quá trớn để
rồi lâm vào những tâm bệnh thác loạn, điên khùng kiểu Cynisme (xem
Présent et Avenir, Jung 64) không kể chi tới thực tại khi người ta quá ly bì
trong đó.
Làm thế nào để tránh tai nạn đó? Thưa phải cho họ một thứ Vô khác, và đó
sẽ là vô vi của Lão Trang. Với vô vi của Lão Trang người ta vẫn đi qua
được chặng tiến bắt buộc là Vô, mà đồng thời tránh được tai nạn điên
khùng đập phá như Âu Châu đang trải qua. Vậy miễn là họ hiểu được phần
tinh tuý của Lão Trang thì không có chi đáng ngại, nhưng đáng mừng, vì
cái vô vi này nó nhẹ nhàng thanh thoát nhất, và khi vừa rút linh hồn ra khỏi