ĐỊNH HƯỚNG VĂN HỌC - Trang 45

hữu vi nhầy nhụa dầy đặc, liền đặt vào bầu khí thanh tao toát ra những huấn
giáo về Tâm Đạo, về Tri túc Đạo, về nhu đạo rất sâu xa, xứng đáng là một
bảo vật trong di sản thiêng liêng của nhân loại. Vì thế tiền nhân rất có lý coi
Lão Tử là một trong Tam Giáo.
Chính vì muốn đánh ta sự hiểu lầm của những người như Etiemble mà
chúng tôi đưa ra một số phân tich trên. Thiết nghĩ những phân biệt đó rất
cần thiết mà xưa rầy ít được chú trọng. Có lẽ vì thiếu phân tích như thế mà
người Tàu đã nhiều lần biến Đạo giáo thành cái dấu hiệu của tệ loạn: hễ
thời nào loạn nhiều thì người Tàu lại chuyên chăm học Lão Trang nhiều.
Có phải tại lối học thô bạo hay là nhịp trời: nhất động nhất tĩnh?
Dầu sao thì đứng về phương diện học mà nói: nếu để hổ lốn thì Lão Trang
vào hàng Tử, mà phân biệt rành rẽ thì Lão Trang lại đứng vào hàng kinh
trong Tam Giáo. Những sự tranh luận, bất đồng ý kiến xưa nay có lẽ đều
phát nguyên từ sự thiếu những phân biệt trên.
6.Hiện thực an vi
Có thì có tự mảy may
Không thì cả thế gian này cũng không
Nhìn xem bóng nguyệt dòng sông
Ai hay không có, có không là gì?
Đó là bốn câu thơ lục bát của thiền sư Huyền Quang tôn giả. Chúng ta xin
mượn để diễn tả tư tưởng, tất nhiên nội dung sẽ mặc một sắc thái khác
trong đồng văn mới.
Một công án của Thiền tông nói:
Trước khi tu thì núi này là núi này
Đang khi tu thì núi nay không là núi này
Khi đặc đạo thì núi này là núi này.
Giai đoạn thứ nhất thì cái chi cũng có cả, kể cả những dấu cá biệt hóa chỉ
thị bằng cái này, cũng như những mảnh tâm thức chiếu giãi ra cũng gọi là
thực, là có, nghĩa là có cách xác thân chính tích, hay là những ý tưởng kết
thành ý hệ. Đó là giai đoạn Hữu mà ta nói “có thì có tự mảy may”. Có đến
nỗi cả ý niệm cả tinh thần cũng đều có cả theo nghĩa trứ hình (physique) to
lớn đủ lấn át con người sống trong xương thịt, nghĩa là có hơn cả con