ĐỊNH HƯỚNG VĂN HỌC - Trang 68

triết học phải hướng dẫn được các nhà lãnh đạo nhân loại trong việc xây
đắp một thế giới tốt đẹp hơn, cả trong hiện thực cũng như trong lý thuyết.
Đó phải là tinh thần hướng dẫn hội nghị.
Điểm hai: vì thế phải vượt qua những công thức xưa cũ “Đông là Đông,
Tây là Tây” (East is East, West is West) hoặc phương trình mới được đưa ra
gần đây là “Đông Tây như nhau” (East=West). Cần tiến tới phương trình
mới khác hẳn, đó sẽ là “tổng hợp Đông Tây” (East plus West) mới hợp
thời.
Điểm ba: vì thế hội nghị hướng mũi dùi vào việc hoàn thành một “nền
thống nhất hòa âm” an orchestrated unity, tức là một tổng hợp có tính cách
rộng rãi mềm dẻo dễ thâu hóa được hết mọi truyền thống suy tư vừa đa tạp
vừa phong phú, mà không cưỡng ép một ai. (Moore từ trang 1-13).
Đến phiên đúc kết hậu quả thì hết mọi hội viên đều đi đến kết luận này là
hiện nay Tây Âu phải học hỏi nhiều với Đông phương về tinh thần và cách
thỏa mãn của nó, còn Đông phương phải học nhiều với Tây Âu về cách làm
thỏa mãn được những nhu yếu vật chất xã hội của con người.
It was agreed by all members of the seminar that at the present time, the
West had much to learn from the East concening the spirittual need of men
and their satisfaction; while the East had much to learn from the West
concerning the material and soccial need of man and their satisfaction.
Moore 436.
Trong việc này triết gia đựơc chú trọng nhiều nhất là Khổng Tử, vì ông hội
được nhiều điều kiện nhất mà hội nghị nêu ra. Một là ông chú ý nhiều đến
đời sống đẹp hơn là những tri thức, những ý niệm.
Hai là ông chú trọng đến hòa hợp. Điều này mới quan trọng cho toàn bộ hội
nghị. Tuy nhiên hội nghị có thành công đưa ra một tổng hợp chăng? Hỏi
như thế là nói theo kiểu thông thường; còn những người đã thông thuộc với
triết lý đều biết rằng ngoài những điều kiện thông thường như nhiều sách,
nhiều thì giờ còn phải làm việc từ trên mười năm mới có được một tổng
hợp như kinh nghiệm nhiều ngàn năm chứng tỏ. Vì thế không nên lấy làm
lạ khi thấy hội nghị chưa đưa ra được một tổng hợp. Hội nghị nào mà đưa
ra được! Triết lý là cái gì của tế vi chứ có phải chính trị, kinh tế hành chánh