Kim Định
Định Hướng Văn Học
Chương 5
V. KHI HÁN HỌC HỮU SẢN HÓA NHO GIÁO
1. Mấy nét lịch sử
Giai đoạn mới, cần một tổng hợp mới, một chủ đạo khác trước. Vậy mà từ
hơn một trăm năm nay giới trí thức Viễn Đông vẫn chưa đưa ra được chủ
đạo mong muốn đó, lý do bất lực của giới tân học cũng vẫn là yếu tố đã chi
phối Nho giáo từ hai ngàn năm nay và ta có thể gọi là hiện tượng Nho giáo
bị Hán hóa và cho tới nay chưa có một đầu óc nào phá đổ nổi hiện tượng
hữu sản hóa này. Nho giáo bị Hán hóa có thể coi là một hiện tượng sa đọa
thường tình xảy ra bất kỳ nơi đâu. Nhưng với việc Hán hóa có những sự
kiện lịch sử đặc thù đáng cho hậu thế lưu ý đến hơn. Đó là việc đốt sách
chôn nho của nhà Tần và việc xuyên tạc Nho giáo của nhà Hán như sau.
Vì nhà Tần đốt sách chôn nho nên nhà Hán khi muốn khôi phục lại Nho
giáo thì phải nhờ đến các nhà nho già đọc thuộc lòng rồi ghi lại bằng chữ
Lệ đời Tần Hán, thứ chữ ta thấy hiện nay nên gọi là kim văn.
Đến đời Hán Vũ Đế ông Lỗ Cung Vương phá vách ngăn nhà Khổng Tử tìm
ra bản chính văn viết bằng chữ khoa đẩu (nét bút như con quăng) của đời
nhà Chu xưa, vì thế gọi là cổ văn. Do đấy có vấn đề kim văn và cổ văn với
hai thái độ khác nhau nằm trong việc chú giải kinh điển, cách riêng là kinh
Xuân Thu.
Kinh Xuân Thu có ba truyện thì kim văn nhận Xuân Thu Cộng Dương
truyện và Cốc Lương truyện được giải nghĩa theo lối vi ngôn đại nghĩa do
những người như Đổng Trọng Thư và Hà Hưu… nói là “vi ngôn đại nghĩa”
nhưng thực chất là uốn nắn Nho giáo theo thuyết âm dương gia và sấm vĩ,
tai dị như gán cho Khổng Tử những quyền năng vượt bậc, và thường gọi là
“tố vương” (vua không ngai) đã tác xuân thu (chứ không thuật) để phán xét
các vua.
Ngược lại cổ văn chú trọng đến những ý nghĩa từng câu từng chữ quen gọi
là “danh vật huấn hỗ”. Với Khổng Tử thì chỉ coi là một thầy tuy giỏi nhưng
