ĐỊNH HƯỚNG VĂN HỌC - Trang 84

Đông chưa biết rõ Tây Âu và còn quá bị lóa mắt vì khoa học và sự hùng
cường của họ thì có hiểu lầm mà gán sự hùng cường đó cho tôn giáo còn có
thể tha thứ. Chí như mãi tới nay mà vẫn còn những người tỏ ý tiếc xót vì
Viễn Đông đã không thiết lập nổi một thần giáo, thậm chí còn lớn tiếng
khiển trách Khổng giáo đã bóp chết khả năng tôn giáo của Viễn Đông. Nội
một câu trách đó đã biểu lộ cái độ lẩm cẩm cực độ của người viết tới đâu
rồi.
Sự ngu dại này sẽ được nối tiếp do Hồ Thích, thay vì bắt chước tôn giáo
của Tây Âu thì họ Hồ bảo phải mô phỏng triết học Tây Âu nhất là khoa
danh lý. Hồ Thích coi danh lý như chìa khóa mở các kho tàng bí mật khoa
học! Đến nay thì chúng ta đã thấy rõ sự tin tưởng đó thơ ngây đến độ nào.
Thực ra đề cao danh lý tức là bám sát bình diện hiện tượng, ích dụng và
hình danh, nên đui mù trước sự cao cả của nền triết lý nhân sinh của tiên rổ
rồi mắc vào mặc cảm tự ti. Bộ “Trung quốc triết học sử” của họ Hồ có tính
cách góp nhặt, tầm thường và phần lớn nói những chuyện vu vơ về Mặc
Địch, Pháp gia v.v… Đó không hẳn là một quyển triết sử mà chính là một
cách bôi nhọ nền văn hóa Viễn Đông, là một bản đầu thú của triết nhân sinh
trước uy thế tưởng tượng của triết học Tây Âu. Điều đó bao hàm sự đầu
hàng của con người trước các ý niệm trừu tượng. Chúng ta có thể coi Hồ
Thích như là cú chí tử đánh vào nền văn hóa của liên bang Bách Việt vì ảnh
hưởng của họ Hồ vào các thế hệ sau rất sâu đậm, bởi chưng lúc đó chưa ai
có bằng tiến sĩ triết học của Mỹ quốc bấy giờ được coi to như cái buồm,
chưa ai có cái học quán thông Tây Âu như họ Hồ nên giới tân học đua nhau
góp nhặt, trích dẫn truyền bá ý kiến của Hồ Thích (Hồ Thích không có tư
tưởng, chỉ có ý kiến mà ý kiến thì hầu hết ai cũng có, tư tưởng mới hiếm
họa) gây nên bầu không khí tan nát, khiếp nhược trước triết Tây là tâm
trạng hãy còn lưu hành tới tận ngày nay, và như thế là dẫn đến bước vong
thân cùng triệt với họ Phùng.
Xét về văn học họ Phùng trổi vượt xa Hồ Thích vì họ Phùng biết tư tưởng,
nên bộ triết sử của ông có giá trị vượt xa bộ sử của Hồ Thích. Phùng Hữu
Lan còn hơn Hồ Thích ở chỗ hé nhìn thấy bình diện khác bên trên bình diện
ích dụng và đã cố gắng đạt tới, dầu không thành công. Và do đó về đường