Kim Định
Định Hướng Văn Học
Chương 6
VI. MẤY VIỆC CỤ THỂ ĐỂ THỐNG NHẤT VĂN HỌC
1. Từ triết học tới minh triết.
Xét cái học nhân văn ta thấy có ba đường hướng một là học giả, hai là học
hành, ba là vô học.
Học giả chuyên bàn rộng về bất cứ tri thức nào, và là cái học đang ngự trị
trong các chương trình giáo dục của thế giới hiện nay, nó quy cho cái học
một giá trị tuyệt đối, đến nỗi chỉ cần học bất cứ cái chi khỏi lo đến đường
hướng. Vì thế mà nhân loại đang như con thuyền không lái bập bềnh giữa
muôn lượn sóng cuồng phong. Tuy nền giáo dục nước ta nay đang theo cái
học ấy, nhưng chúng ta không thể chấp nhận vì nó là cái học tán loạn. Đó
chỉ là cái học được chân lên đầu, do ngoại lai dùng thế lực chụp lên, chứ
không do ta chấp nhận ít ra cách thuận tình và có suy xét. Vì thực ra không
ai đã đưa ra được một chủ đạo, một tay lái. Tay lái nào? Platon? Aristote?
Descartes? Kant? Hegel?… ngoài một số đóng góp bé nhỏ làm chi có chủ
đạo với những thứ đó? Bởi đấy không một ai dám đưa họ ra giữ lèo lái cho
cái học. Hơn thế nữa còn nhiều chống đối cái học vô hướng ấy, nhân đó
đang ló dạng một khuynh hướng thứ hai là Vô học ở tại tuyệt đối chối bỏ
giá trị mọi sự học hỏi, chủ trương vất bỏ sách vở để trở lại với cái thuần
phác tự nhiên như nhiên… nhưng cái “tuyệt học” này chúng ta cũng không
thể chấp nhận, vì nó là “không học”, nó có thể hợp cho năm ba bậc thiên tài
trong từng trăm ngàn triệu người, nghĩa là lâu lắm nhân loại mới có một
Lão Tử, một Huệ Năng, một Krishnamurti… Nên không thể đem ra làm
mẫu học tập, hay nếu đưa ra thì phải hiểu lời các ngài theo lối biếm lý,
nghĩa là khi họ nói không thì phải hiểu là có, nói đừng đọc sách thì phải
hiểu là cần đọc rất nhiều, thí dụ Lão Tử bảo đừng đọc sách thì chính ông
đọc nhiều, rất nhiều. Khổng Tử còn bỏ ngày giờ đi vận động chính trị chứ
Lão Tử thì ở nhà để đọc sách viết sách và coi kho sách nữa! Các người
khác nói đốt sách cũng thế, họ cũng là những người đọc sách nhiều nhất, và
